PHÁP HỘI VƯỜN XOÀI: Phát khởi chí hướng (I)

PHÁP HỘI VƯỜN XOÀI:

 

 

Tuệ Sỹ

 

 

Một thi đi xa xưa, c hàng vương tôn công t đưc nuôi dưng trong nhung la, đưc bo bc bi quyn lc thng tr; sng vi tui tr hưng th n dục, hc tp và chờ đi kế thừa cơ nghip đưc dựng  lên và đưc bo v bng thanh kiếm; h có suy ng gì v s nghip tương lai? V ý nghĩa nhân sinh? H nghĩ gì v đám thuc h, thn dân, vi nhng hnh phúc kh ly nhân sinh; vi nhng bc bách khn qun của giá tr sinh tồn? Mt s không đủ kiên nhn đi chờ đã manh tâm giết cha, giết anh để thâu tóm quyn lực trong tay, t do t ti làm nhng gì nh thích, hy dit nhng gì mình ghét. Một s khác an phn vi nhng gì đang đưc cho và nhng gì s cho, tùy thuc s yêu ghét của những ai đang và s là ch nhân ban phát ân hu; sng vâng theo đnh mnh an bài nào đó t trên cao là Tng đế mà dưi cõi trn là Nhân vương. Mt s khác phn tnh trên t thân, tư duy về lsng chết; quan sát nhng giá tr sinh tn, v hnh phúc và đau khổ.

 

ng sau cùng, khám phá t thân chỉ là mt t hp gi to; hnh phúc  t nhng hưng th n dục chỉ là phù du, chỉ đáng khát khao cho nhng ai đang đm nh trong quên lãng bi cơn say. Không có nc thang cao quý và sang hèn giữa c vương tôn công t cùng vi hng cùng đinh hạ đng. Thế gii này không đưc sáng to riêng cho mt  chng tc, cho mt  dòng  h,  cho  mt  giai cp.  Nó  là kết  qu của  cng nghip, của sáng to cng đồng bi khát vng sinh tồn phổ quát; đưc sáng to t ý c mun sng, mun đưc an ổn để sng ca tng con sâu, con kiến bé bng. Thế gii y là công c che chở và nuôi ng  c sinh loi đã sáng to nên nó bng khát vng sinh tồn; thế  gii y cũng là công c trng pht c sinh loi đã dng lên nó bng  hn thù, tranh đot.

 

 

Trong tng giây phút, như bn ngn núi ln t bốn phía đang trưn ti, nghin nát, hy dit tt c nhng gì chúng đi ngang qua. Yếu đuối như sâu kiến, hùng mnh như vua chúa, thy đu bị nghin nát. Chỉ nhng  ai đang say sưa, đang ng say mi không thy đưc tai họa đang tràn đến.

 

Vy ta phi làm gì để dựng mt thế gii an toàn, mt hi đo an toàn giữa đi dương mênh mông, đy him nguy rình rp?

 

Một đoàn Công t Ly-xa, mt dòng h hùng mnh đang cai tr thành bang T-da-li phú cưng, vi xe nga, vi tàn lng, vi tt c biu hiu  uy quyn vương gi, h hưng v phía vưn Xoài ca mt kỹ n danh tiếng, nơi đó Pht và Thánh chúng đang tm dng chân trên bưc đưng hành đo. Tt csức mnh của tui tr, tt c s hùng cưng của dòng h, và tt c lc thú mà h dễ dàng đt đưc bng sức mnh y khi đi đến vưn Xoài trưc đây, nay tt c nhng th y có ý nghĩa gì trưc  sức mnh của chân lý, của nhng vị đã nhìn thy s tht của thế gian?

 

Bây gi h đến vưn Xoài này đ mun biết có hay chăng ở đâu đó mt thế gii an toàn, an lạc, mà sức mnh uy quyn và vt dục hưng th không mang li đưc, không th gìn gilâu bn đưc.

 

Các Công t Ly-xa dn đu bi Bo Tích, đến cúng ng Pht, và sau đó hi Pht v mt thế gii an toàn, an lc; v skiến thiết quốc đ trang nghiêm. Bt đu t đây là mt đon đưng chuyn hưng. Nhng  chuyn ly k trong đi sng của Duy-ma-cật cũng bt đu t đây. Danh hiu Duy-ma-cật chưa đưc gii thiu, nhưng c hưng B-tát và c ý nghĩa liên h mà Duy-ma-cật nói và làm đưc k chi tiết trong toàn b Kinh đưc gii thiu ngay đây, qua hình nh đưc nhìn hoc chính din hoc phn din t c Công t Ly-xa cho đến vưn Xoài của k nữ.

 

Khi đim và c hưng của B-tát đo đưc nêu lên đây. Do ý nghĩa này mà phm th nht, trong bn dch của Cưu- ma-la-thp, có tiêu đề là Pht quốc phm. Tiêu đề theo bn Phn hin còn cũng vi ý  nghĩa tương t: bng nhng điu kin gì, bng nhng phương tin gì, để kiến thiết mt quốc độ thanh tnh trang nghiêm, mt thế gii xinh đp, an toàn và an

lạc. 1  Trong bn dch của Huyn Trang, tiêu đề là T phm.Theo thông l, c kinh Đi thừa bt đu vi phm Ta, gii thiu thi gian, đa đim, thính chúng, và c yếu t khác liên quan đến lý do bn kinh đưc ging thuyết.

 

Phm tựa như vy đưc chia làm hai phn chính. Phn tng quát, chung cho tt c c kinh, gii thiu hoàn cảnh thuyết kinh. Phn cá bit, gii thiu ni dung ch yếu của kinh.

 

Duy-ma-cật s thuyết m đu kinh vi tiêu đề Pht quốc phm đã  nêu rõ ni dung ch yếu của kinh. Theo đó, bn kinh không phi đơn thun là bn hành trng của Duy-ma-cật, mc có nhng chi tiết nói v đi sng và c hành vi ca Duy-ma-cật. Nhưng điu cn đưc nhn  mnh là ni dung hành đo của B-tát. Ni dung đó, như đã biết, là tnh Pht

quốc độ, thành tựu chúng sinh.2

 

Toàn b kinh đưc din ra hai đa đim. Ti n Am-la3 và ti căn  phòng riêng của Duy-ma-cật, nơi ông đang nm bnh. Kinh m đu  bng s kin, lúc đó Pht cùng vi đi chúng t-kheo đang trú ngụ ti vưn Am-la, tức khu vưn của k n Am-ba-bà-l4. Điu này rt có ý nghĩa. Khu vưn y đã đưc Am-ba-bà-l dâng cúng cho Pht sau khi nàng quy y.5  T mt đa đim xa hoa trụy lc nay bng nhiên biến ci thành nơi chn tu hành nghiêm túc. Vưn xoài vn như cũ. K n Am-ba-bà-l vn là k nữ. Các ơng n công t vn tìm đến nàng để mua vui. Nhưng nay, vn nhng ni đó,

khi h tr li lc viên ngày trưc, t mt s thay đi k diu nào đó đã  xy ra. Trưc kia, h đến đây để thưng thức vị ngt của n dục. Nay, vn nhng con ni đó, h đến đây để phát hin mt hương vị tuyt vi khác: hương vị ca Chân lý, vị ngt của Chánh pháp. Đưc nuôi ng  bng vị ngt đó, cuc đi của h thay đi, hưng đến phng s và  kiến thiết mt thế gii thanh tnh, quốc độ Pht. Điu đó khiến mi ni khi lên ý ng liên tưng và so sánh. S là hin thực chăng, thế gii đưc xem là ngp tràn nưc lũ ô trưc này nht đnh s có th tr thành thế gii thun tnh, mt khi tâm tư của chúng sinh sng trong đó đưc biến cải? Và phi chăng, mt khi tâm của chúng sinh đã thanh tnh thì vị ngt n dục vốn là nguyên nhân của đau kh s tr thành vị ngt của Chân lý, của Chánh pháp?

 

S kin, năm trăm công t trong thành T-da-li, dn đu bi Bo Tích,6  đến vưn xoài để tham l Pht, đưc gii thiu ngay trong phn tựa này cũng là điu có ý nghĩa. Trưc đây có th nhiu ngưi trong s h đã  đến vi ni k nữ danh tiếng  nơi  vưn xoài này để tìm lc thú. Nay họ  đến đây không do thúc đy của khát khao dục vng, nhưng đến để tìm mt giá tr siêu vit nào đó của s sng. Cho nên, sau khi lPht và cúng ng, Bo Tích thnh cầu Pht  chỉ dy con đưng hành đo thực tin để B-tát kiến thiết quốc độ  Pht thanh tnh và thành tựu chúng sinh thun thục trong chân lý.

 

 

1  Bn Skt., VKN: buddhaketrapariśuddhinidāna, nhân duyên làm thanh tnh quốc độ Pht.

2  buddhaketra-pariśuddhi; sattva-parika, s thanh tnh ca quốc độ Pht và s thun thục của chúng sanh.

3  Vưn Xoài. Xem cht. 2, phn Bn dch Việt.

 

 

4  Sk. āmrapālīvana. Pali: ambapālīvana. Vưn Xoài của k n Āmrapālī

(Pāli: Ambapā).

5  Pali, Mahāvagga, Vin. i. 233. Mahāparibibbāna, D. ii. 98. Hán, Trưng A- hàm 1 (kinh Du nh), tr. 14b9.

6  Skt. Ratnākāra. Ckh. La-n-na-kit 隣那竭 (Hán dch: Bo S 寶事

). Htr. Bo Tính .

 

 

 

 

 

 

Chia sẻ: facebooktwittergoogle
Các bài viết khác