Có lần, thiền sư Nan-in tiếp một vị giáo sư đại học đến để tham vấn về Thiền.  Nan-in rót trà mời khách, ông rót đầy tách của vị giáo sư, và cứ tiếp tục rót thêm.  Vị giáo sư nhìn trà tràn ra ngoài cho đến lúc ông không nhịn được nữa, “Thưa Ngài tách trà đã đầy tràn ra ngoài rồi, không còn thêm được nữa!”  “Như là tách trà này,” Nan-in nói, “nếu ông đã có đầy ý niệm và thành kiến rồi, làm sao tôi có thể chỉ gì thêm cho ông nữa.  Ông hãy đổ sạch tách của ông đi!”

Hạnh phúc là biết xả buông

Tôi nghĩ lời khuyên của ngài Nan-in cũng có thể áp dụng cho vấn đề hạnh phúc của chúng ta nữa.  Hạnh phúc sẽ không thể có mặt nếu như tách trà của mình còn đầy những muộn phiền.  Thật ra chúng ta cũng đâu cần phải đi tìm kiếm hay xây dựng một trạng thái hạnh phúc nào mới lạ đâu, điều chúng ta cần chỉ là biết buông bỏ mà thôi.  Ta buông bỏ những ganh tỵ, tham lam, nhỏ nhoi của mình. 

Có người nghĩ rằng nếu như mình bỏ hết rồi thì ta sẽ còn lại gì đây?  Nhưng ta đâu phải chỉ là những tham lam, giận hờn thôi đâu!  Chúng là gốc rễ của khổ đau, thì thật ra ta chỉ buông bỏ những nguyên nhân của khổ đau mà thôi.  Và hể không cái này thì là có cái kia.  Không mưa thì nắng, không bóng tối thì ánh sáng, không khổ đau thì là hạnh phúc, không có giận hờn thì ta sẽ có niềm vui.  Buông cái này thì ta sẽ được cái kia.

    Bạn biết không, nếu như ta cứ cầm mãi một tách trà trên tay, thì dầu có nhẹ đến đâu rồi nó cũng sẽ trở thành nặng.  Và nếu như ta không đặt tách trà xuống thì làm sao mình có thể nhặt một chiếc lá thu, viết một bài thơ, hứng một hạt mưa, hay nắm tay một người thân.  Nếu như một tay ta cứ nắm chặt vào khổ đau bên này, thì dù có cố với mấy ta cũng sẽ không thể nào chạm được hạnh phúc phía bên kia.  Buông bỏ là để giúp ta có khả năng đi tới, nhờ buông thả khổ đau mà ta tiếp xúc được với hạnh phúc đang có mặt.

    Trong kinh có một danh từ chuyên môn gọi là kiết sử hay là nội kết, samyojana, chúng là những gúc thắt, những khối vui buồn, khổ đau được kết tụ lại trong lòng ta theo ngày tháng.  Trong chúng ta ai cũng có một số những muộn phiền hoặc khó khăn nào đó.  Và tôi thấy, đôi khi muốn mở những gúc thắt ấy, thật ra ta cũng không cần phải tìm cách tháo gở chúng ra, mà chỉ cần đừng cột chặt thêm vào nữa mà thôi. 

    Sự sống là một dòng sông linh động, nó luôn trôi chảy và biến đổi, không có một hờn giận, muộn phiền nào sẽ còn mãi nếu như ta thôi đừng ôm chặt nó lại.  Đừng nhốt sự sống của mình vào một tách nước nhỏ bé, nước nếu bị cô đọng thì dầu trong mát đến đâu cũng sẽ trở thành nước ao tù.  Hãy để cho nó được tiếp tục lưu chuyển, để ta có thể tiếp nhận được một hạnh phúc mới của ngày hôm nay.

Nắm giữ để làm gì?

Có một ông vua khỉ ra lệnh cho thần dân của mình là nếu ai có thể vớt được mặt trăng trên nước và dâng lên cho ông thì sẽ được thưởng lớn.  

    Tất cả những con khỉ cố thử nhưng đều thất bại.  Nhưng có một con khỉ nọ vớt được mặt trăng ấy lên và đến dâng cho vua khỉ, “Có phải đây là cái mà ngài muốn không?”  

    Vua khỉ mừng rỡ nói, “Ngươi tài giỏi thật, đúng là vượt hơn hẳn những kẻ khác!”  Con khỉ ấy nói, “Nhưng thưa Ngài, xin cho tôi hỏi là không biết Ngài sẽ làm gì với mặt trăng này?”  Vua khỉ ngần ngừ suy nghĩ chút rồi đáp, “Ờ… Thật ra ta cũng chưa nghĩ đến điều ấy.”

    Trong cuộc đời chúng ta ai cũng có những ước mơ.  Giả sử như chúng ta nắm bắt được những gì mình mong cầu, giả sử như cuộc đời này sẽ không còn đổi thay nữa, rồi ta sẽ làm gì bạn nhỉ?  Ta sẽ thật sự có hạnh phúc chăng?  Mình có nghĩ đến chưa?

Trích trong “Còn nương tựa thì còn dao động” nguyễn duy nhiên