Cách Thở Căn Bản
Cách Thở Căn Bản
Cách Thở Căn Bản
Ajahn Lee Dhammadharo
Phra Ajaan Lee Dhammadharo (1907-1961) là một trong những vị Tỷ-kheo khổ hạnh
bậc nhất thực hành theo truyền thống tu trong rừng của Thái Lan. Cuộc đời ngài
ngắn ngủi nhưng đầy biến động. Nổi tiếng là vị thầy đạo hạnh và có khả năng thần
thông, ngài là người đầu tiên đã đem truyền thống tu khổ hạnh ra khỏi những cánh
rừng thuộc lưu vực sông Mê-kông để hòa nhập vào xã hội hiện đại ở ngay trung tâm
Thái Lan.
***
-
Khi
thân yên, ta có thể hiểu biết về thân.
Khi tâm tĩnh lặng,
ta
có
hiểu biết về
tâm. Khi hơi thở tĩnh lặng,
ta có hiểu biết về
hơi thở.
-
Thông
thường,
việc ta thở
hàng ngày không
có gì
đặc biệt ngoại trừ việc giữ
mạng sống cho ta. Nhưng cách thở với sự tỉnh thức có thể làm
phát sinh
nhiều
điều tốt đẹp.
-
Hơi thở thông thường là hơi thở của
khổ đau, phiền não.
Nói cách khác, khi
hơi thở vào
đạt đến điểm
gây
khó chịu, nó phải quay trở
ra.
Khi
thở ra,
nó lại trở nên khó chịu,
nên
nó quay trở
vào.
Kiểu thở này không được gọi là thiền định. Thiền
định khi thở
có nghĩa là thu thập tất cả nhận thức vào tâm.
-
Trạng thái ở trong
hiện tại của
thân
là hơi thở.
Trạng thái ở trong
hiện tại của tâm là chánh niệm và tỉnh thức.
Vì vậy, hãy mang hiện tại của tâm
hòa nhập
cùng với hiện tại của
thân.
-
Hơi thở giống như nước. Chánh niệm giống như xà phòng. Tâm giống như quần áo.
Nếu bạn không tiếp tục
tẩy
rửa tâm, nó sẽ bị bẩn. Khi quần áo của bạn không trắng sạch, bạn sẽ không cảm
thấy thoải mái khi mặc
chúng.
-
Không
nên
gây áp lực
cho
hơi thở,
nén
ép
hoặc giữ
chặt
nó. Hãy để hơi thở
ra vào
dễ dàng,
thoải mái, như khi bạn cho một quả trứng vào
tô để
đánh bông
lên.
Nếu bạn không ném
trứng
hoặc
đè ép
nó xuống, quả trứng sẽ không bị móp méo hoặc nứt. Bằng cách này, việc
hành
thiền của bạn sẽ tiến triển suôn sẻ.
-
Nếu tâm vẫn chưa tĩnh lặng, chỉ cần quan sát hơi thở vào ra mà không cố gắng để
ý xem
hơi thở
có thoải mái hay không. Nếu không, tâm sẽ bắt đầu
phóng
đi.
Giống
như người nông dân trồng cây ăn quả: Nếu anh ta cắt
quá
nhiều
cỏ
cùng một lúc, anh
ta
sẽ không thể trồng
cây xuống kịp
và cỏ sẽ bắt đầu mọc lại. Anh
ta chỉ nên
cắt
cỏ trong
khu vực mà anh
ta
có thể trồng trong một ngày.
Như thế, anh ta
sẽ có được kết quả như mong muốn.
-
Cho dù hơi thở có
điều hòa
hay không, bạn phải giữ cho chánh niệm của mình điều
hòa.
-
Hơi thở giống như sóng. Chánh niệm giống như một chiếc thuyền. Tâm giống như
người ngồi trên thuyền. Nếu sóng hơi thở không tĩnh lặng, thuyền sẽ bị
nghiêng
hoặc lật
nhào,
và người trên thuyền sẽ
bị
chết đuối hoặc ít nhất là gặp
hiểm nguy.
Bạn phải
giữ
cho tâm
tĩnh lặng
như một chiếc thuyền đã thả neo giữa biển khi không có gió hay sóng. Thuyền sẽ
không lật, và người trên thuyền sẽ bình yên,
tĩnh lặng.
Đây là điểm mà tâm bước vào con đường cao quý: Đó là một tâm tự do
dũng mãnh,
được giải
thoát khỏi
sự điều khiển của
các chướng
ngại.
-
Hơi thở trong
thân
không chỉ giới hạn ở hơi thở vào ra
nơi
mũi. Hơi thở trong
thân lan tỏa đến
từng lỗ chân lông, giống như hơi nước
bốc lên từ viên đá. Nó
tinh tế hơn nhiều so với không khí bên ngoài. Khi hơi thở bên trong đi ra lỗ
chân lông, nó sẽ được phản xạ trở lại cơ thể. Hơi thở này được gọi là hơi thở hỗ
trợ. Nó giúp giữ cho
thân
và tâm mát mẻ và tĩnh lặng. Vì vậy, khi bạn hít vào, hãy để hơi thở lấp đầy bên
trong
thân;
khi bạn thở ra, hãy để nó
tỏa ra
mọi hướng.
-
Khi bạn hít vào, bạn phải cảm nhận được tác động của hơi thở bên trong ở ba phần
của cơ thể: (1) phổi
và
tim; (2) gan, dạ dày và ruột; (3) lồng xương sườn
và
cột sống. Nếu hơi thở không có tác dụng trên khắp cơ thể, bạn sẽ không nhận được
kết quả đầy đủ
của sự tập trung.
-
Hơi thở
nóng là họa.
Nó làm phát sinh đau đớn và làm
lão hóa thân.
Hơi thở
mát mang tính xây dựng. Hơi thở ấm áp giống như
một
liều thuốc.
-
Hơi thở
bình thường
giống như một
thứ gì đó gây
cảm
giác nôn.
Hơi thở tinh tế giống như
thuốc chữa.
Hơi thở
ở giữa hai trạng thái này giống như
thực phẩm bổ sung.
-
Hơi thở
bình thường
dài và chậm. Hơi thở tinh tế ngắn và nhẹ. Nó có thể xâm nhập vào mọi mạch máu.
Đó là hơi thở có chất lượng
thượng đẳng.
-
Nếu hơi thở nặng nề, bạn có thể giữ nó trong phạm vi
giới hạn.
Nếu nó nhẹ nhàng,
bạn
nên lan tỏa nó ra.
Nếu nó
rất
nhẹ đến mức
vi
tế, bạn không cần phải thở bằng mũi. Bạn có thể
ý
thức được hơi thở ra vào qua từng lỗ chân lông trên khắp cơ thể.
-
Bất cứ nơi nào trong cơ thể
bị đau,
hãy tập trung vào việc làm cho hơi thở
đi
qua
nơi đó
nếu bạn muốn có kết quả. Giả sử bạn bị đau ở đầu gối: Bạn phải tập trung vào
việc
đem hơi
thở đến tận đầu ngón chân. Nếu bạn bị đau ở vai, hãy tập trung hơi thở
đi
qua cánh tay của bạn.
-
Hơi thở khuất phục cơn đau. Chánh niệm khuất phục những trở ngại.
-
Khi
ta
hành thiền,
giống
như đang xay xát gạo trong kho thóc của mình, để chúng sẵn sàng
được
nấu. Tâm giống như những hạt
thóc.
Các chướng ngại giống như vỏ trấu. Chúng ta phải
xay bể
vỏ trấu,
sau đó đánh bóng lớp
vỏ đỏ
dơ
bẩn bên dưới.
Cuối cùng
chúng ta sẽ
có
gạo trắng,
thơm
ngon. Cách để đánh bóng
tâm
là sử dụng suy nghĩ và đánh giá có định hướng. Suy nghĩ có định hướng là khi
chúng ta tập trung tâm vào việc nhận thức được hơi thở
vào-ra,
giống như lấy một nắm
thóc
và cho vào răng máy
xay.
Chúng ta
phải đảm bảo rằng răng máy đang ở trong tình trạng tốt. Nếu như
ta
chỉ nhận thức được hơi thở
vào,
rồi bị phân tâm với hơi thở ra, thì
giống
như răng máy
xay
đã bị gãy. Khi điều này xảy ra,
ta
phải sửa chữa
máy
ngay lập tức. Nói cách khác, chúng ta sẽ thiết lập lại chánh niệm trên hơi thở
và gạt bỏ tất cả các nhận thức khác.
Theo dõi hơi thở
là quan sát, lưu ý cẩn thận hơi thở khi chúng ta hít vào, để xem nó như thế nào,
để xem liệu nó có thoải mái, dễ dàng và chảy tự do hay không. Sau đó, chúng ta
để cho hơi thở tốt lan tỏa khắp cơ thể để xua đuổi cảm giác
thở chướng ngại.
Tất cả các trạng
thái
của
thân
sẽ trở nên tinh khiết; tâm sẽ trở nên tươi sáng.
Thân
sẽ cảm thấy mát mẻ và thoải mái. Chúng ta phải
theo dõi
hơi thở theo cách này, giống như cách chúng ta bắt gà con để đưa vào chuồng. Nếu
chúng ta giữ chúng quá chặt, chúng sẽ chết. Nếu chúng ta giữ chúng quá lỏng lẻo,
chúng sẽ bỏ chạy. Chúng ta phải
giữ
chúng trong tay
một
cách vừa phải. Bằng cách đó, tất cả
các chú gà con
sẽ
vào chuồng một cách
an toàn. Khi chúng ta sử dụng suy nghĩ và đánh giá có định hướng, thì như thể
ta đánh bay lớp bụi đỏ khỏi hạt gạo. Ta sẽ có gạo trắng trong (khinh an, tự tại
và nhất tâm). Nếu đem thứ gạo đó ra chợ, ta sẽ bán được giá hời. Còn nếu nấu nó
lên, cơm sẽ ngon và bổ dưỡng cho thân. Đó là lý do tại sao tất cả chúng ta cần
phải chủ tâm vào việc đánh bóng gạo để ta có được gạo hạng A.
-
Các yếu tố của jhāna
-
tầm, tứ, hỷ, lạc -
tất cả đều phải được tập hợp lại trong hơi thở nếu bạn muốn đạt đến
nhất
tâm.
Tầm
giống như tuyên bố chủ quyền đối với một mảnh đất.
Tứ
giống như trồng nó bằng hạt giống. Khi hạt giống ra quả, đó là
hỷ, lạc.
-
Giữ
ý thức nơi
hơi thở là
tầm.
Biết đặc điểm của hơi thở là
tứ, quán sát.
Lan truyền
hơi thở để nó thấm vào và lấp đầy toàn bộ cơ thể là
hỷ.
Cảm giác thanh thản và hạnh phúc trong
thân
và tâm là
lạc.
Khi tâm được giải thoát khỏi
các
chướng ngại để nó là một với hơi thở, đó là sự
nhất
tâm. Tất cả
các
yếu tố này của jhāna biến chánh niệm thành một yếu tố cho
sự
thức tỉnh.
-
Lan tỏa hơi thở, để cho tất cả các cảm giác
của
hơi thở lan truyền khắp tất cả các bộ phận của
thân
-
các mạch máu, gân, v.v.
-
giống như
tạo
một hệ thống kết nối các con đường qua vùng hoang dã. Bất kỳ quốc gia nào có hệ
thống đường xá tốt chắc chắn sẽ phát triển, bởi vì giao tiếp rất dễ dàng.
-
Nếu chúng ta liên tục điều chỉnh và cải thiện hơi thở ở các bộ phận khác nhau
của cơ thể, thì
giống
như cắt bỏ các bộ phận chết của cây để nó có thể bắt đầu phát triển trở lại.
-
Suy nghĩ định hướng, tập trung vào hơi thở thì giống như
việc
đưa thức ăn vào miệng. Nếu bạn nhai kỹ trước khi nuốt, thức ăn sẽ tiêu hóa dễ
dàng và mang lại lợi ích đầy đủ cho cơ thể. Việc tiêu hóa là nhiệm vụ của cơ
thể, nhưng nếu bạn muốn có được kết quả tốt, bạn phải giúp
trong việc
nhai. Bạn càng làm cho hơi thở
được tinh tế,
kết quả nhận được
sẽ
càng tốt.
-
Có hai
cách theo dõi hơi thở
khi chúng ta
hành
thiền về hơi thở. Đầu tiên là
theo dõi
hơi thở vào,
ra. Thứ hai là
theo dõi
các cảm giác hơi thở
nội tại (inner breath sensations)
trong cơ thể cho đến khi bạn có thể truyền chúng ra ngoài thông qua tất cả các
phần
của cơ thể đến mức bạn quên đi mọi
phóng tâm.
Nếu cả
thân
và tâm đều
(cảm thấy) đầy
đủ, thì cảm giác
tự tại, thoải mái
là kết quả của suy nghĩ và đánh giá
có
định hướng của chúng ta.
Đây là
hành động đúng (right action)
trong tâm.
-
Một trong những lợi ích khi
sử dụng
hơi thở là các
thành phần
của cơ thể trở nên thân thiện và hài hòa với nhau. Chúng ta
truyền hơi thở
đi
khắp cơ thể, sau đó khi nó
trở nên yên tĩnh,
nó mang lại cho bạn cảm giác
tách biệt, riêng tư
về thể chất. Đây là một trong những lợi ích về thể chất. Đối với những lợi ích
tinh thần, chánh niệm trở nên rộng
mở.
Khi chánh niệm được mở rộng, nhận thức được mở rộng. Tâm trở
nên chững chạc như
một người trưởng thành,
không lén lút
phóng đi
như một tâm bình thường. Nếu bạn muốn nó suy nghĩ, nó nghĩ. Nếu bạn muốn nó dừng
lại, nó dừng lại. Nếu bạn muốn nó đi, nó sẽ đi. Khi tâm được đào tạo tốt, nó sẽ
có kiến thức, giống như một người học thức. Khi
ta đối thoại
với nó,
sẽ có sự cảm thông.
Tâm chưa
được
đào tạo,
giống như một đứa trẻ. Loại tâm này không hiểu những gì bạn nói và thích
phóng đi
lang thang,
không
một lời
tạm biệt. Bạn không biết nó mang theo những gì khi nó đi, hoặc những gì nó
sẽ
mang trở lại.
- Khi hơi thở, chánh niệm và nhận thức đều được mở rộng, tất cả đều trở thành
vững chãi. Chúng
không tranh cãi với nhau:
thân
không cãi nhau với tâm, chánh niệm không cãi nhau với tâm. Đó là lúc chúng ta có
thể cảm thấy thoải mái.
-
Bạn lan tỏa
hơi thở
trong lúc theo dõi
nó; chánh niệm chạy khắp cơ thể như một sợi dây điện.
Giữ
cho thân chánh niệm cũng giống như để dòng điện chạy dọc theo dây. Sự tỉnh táo
giống như năng lượng đánh thức cơ thể. Khi
thân
tỉnh táo, đau
đớn
không thể
chế ngự
nó. Nói cách khác, nó đánh thức các thuộc tính của đất, nước, lửa và gió để
chúng
vận hành.
Khi các thuộc tính được cân bằng và đầy đủ, chúng sẽ giúp cơ thể thoải mái. Khi
thân được
nuôi dưỡng bằng hơi thở và chánh niệm như thế này, nó sẽ
trở nên vững chãi.
Khi các thuộc tính
bình lặng, tất
cả
trở nên vững chãi: đây
được gọi là ngưỡng
của định hay
mahāsatipaṭṭhāna
(đại niệm xứ).
-
Khi tâm
trải
rộng, lang thang
theo các
nhận thức bên ngoài, nó sẽ mất đi sức mạnh cần thiết để giải quyết các vấn đề
khác nhau. Bất cứ điều gì nó
định
làm sẽ
chỉ
thành công với khó khăn. Nó giống như một khẩu súng với nòng súng rộng. Nếu bạn
đặt những viên đạn nhỏ vào đó, chúng sẽ
kêu
rít bên trong và không
phát ra
nhiều lực.
Nòng
súng càng hẹp, đạn sẽ càng có nhiều lực khi
ta
bắn. Hơi thở cũng vậy: Bạn càng tinh chỉnh sự tập trung của mình, hơi thở sẽ
càng trở nên tinh tế hơn, cho đến khi cuối cùng bạn có thể thở qua lỗ chân lông
của mình. Tâm ở giai đoạn này có nhiều sức mạnh hơn một quả bom nguyên tử.
-
Giữ
cho tâm khít
khao theo
chánh niệm và hơi thở giống như dệt vải. Nếu sợi dệt tốt đến mức nước không đi
qua
được,
miếng vải sẽ có giá cao. Nếu sử dụng nó để rây bột mì, bạn sẽ có được bột mì rất
mịn. Nếu
sợi
dệt thô, vải sẽ không có giá trị nhiều. Nếu sử dụng nó để rây bột, bột sẽ
bị vón cục
cả. Tương tự, bạn càng có thể làm cho nhận thức của mình tinh tế, kết quả bạn
nhận được
sẽ
càng tinh tế và có giá trị
hơn.
-
Khi hơi thở
tràn đầy
cơ thể, nhận thức
sẽ
trở nên tinh tế hơn. Hơi thở từng nhanh sẽ chậm lại. Nếu nó đã từng mạnh mẽ, nó
sẽ trở nên
yếu
hơn. Nếu nó từng nặng
nề,
nó sẽ
trở nên
nhẹ
nhàng,
đến mức bạn không cần phải thở, bởi vì
thân
ta tràn
đầy hơi thở, không có khoảng trống.
Giống
như nước chúng ta đổ vào một cái bình cho đến khi nó đầy. Đó là điểm
vừa
đủ; bạn không cần phải thêm bất kỳ điều gì nữa. Cảm giác
tràn
đầy này làm phát sinh
sự
mát mẻ,
rõ ràng.
-
Có năm cấp độ thở. Cấp độ đầu tiên là cấp độ
thô mộc
nhất: hơi thở mà chúng ta hít vào và thở ra
ở mũi.
Cấp độ thứ hai là hơi thở đi qua phổi và kết nối với các tính chất khác nhau của
cơ thể, làm phát sinh cảm giác thoải mái hoặc khó chịu. Cấp độ thứ ba là hơi thở
có mặt ở
khắp cơ thể. Nó không chảy ở đây hay ở đó. Các cảm giác hơi thở từng chảy lên
xuống cơ thể,
ngừng chảy. Những cảm giác
từng
chạy về phía trước hoặc phía sau,
ngừng chạy. Mọi thứ dừng lại và
giữ yên.
Cấp độ thứ tư là hơi thở tạo ra cảm giác mát mẻ và nhẹ nhàng. Cấp độ thứ năm là
hơi thở thực sự tinh luyện,
nhuần nhuyễn
đến mức giống như nguyên tử. Nó có thể thâm nhập vào toàn bộ thế giới. Sức mạnh
của nó rất nhanh và mạnh mẽ.
-
Mức độ nhận thức tinh tế nhất, giống như các nguyên tử, có sức mạnh
giống
như một quả bom nguyên tử được chôn dưới lòng đất có thể làm nổ tung con người
và động vật
ra từng mảnh.
Khi tâm tinh tế bị chôn vùi trong hơi thở, nó cũng có thể làm nổ tung con người
và động vật
ra từng mảnh.
Điều này có nghĩa là khi tâm đạt đến mức độ tinh tế này, ý thức về "bản thân" và
"người
khác" của nó sẽ biến mất không
còn
dấu vết. Nó buông bỏ những chấp trước của nó
về thân
và
ngã,
"con người" và "chúng sinh". Đây là lý do tại sao chúng ta
nói rằng nó giống như một quả bom nguyên tử có thể làm nổ tung con người và động
vật
ra từng mảnh.
Diệu Liên Lý Thu Linh dịch
(Chuyển dịch từ Basics of Breathing, tác giả Ajaan Lee Dhammadharo, tổng
hợp và chuyển ngữ từ tiếng Thái bởi Tỷ-kheo Thānissaro.)