“Ôi, tình yêu, tình yêu! Tình yêu đã làm cho trái đất này bé nhỏ
lại và xoay tròn!”
Đó là lời được sửa lại của nhân vật nữ bá tước đã thốt
ra trong phim Alice in Wonderland (nguyên
văn câu nói này xuất phát từ tác phẩm
Divine Comedy của Dante).
Nhưng tình yêu - được trân trọng giữ gìn hay bị mất đi, được nâng
niu trong sự kết hợp của hai tâm hồn thành một hay được phát triển rộng tràn ra
khắp vũ trụ hành tinh này - vẫn là một bi hài kịch. Chúng ta đã tìm hiểu
tình yêu, đã thử yêu bao lần nhưng vẫn hoàn thất bại. Chúng ta thất bại khi đi tìm tình yêu. Chúng ta thất bại khi
cố nắm giữ tình yêu. Chúng ta thất bại khi
tìm hiểu, khi chia sẻ, khi mất mát tình yêu. Chúng ta thất bại, thất
bại rồi thất bại, nhưng chúng ta vẫn cười và lại tiếp tục đi tìm tình yêu.
Thật đúng là cái trò vớ vẩn, lẩn quẩn, loanh quanh rất người, rất đáng yêu, rất
tuyệt mỹ.
Hầu hết chúng ta đều hiểu sai lời nói của Phật về tình yêu. Phật không cấm đoán
chúng ta là không được yêu. Ngài chỉ nhắc nhở chúng
ta là nếu không khéo sử dụng trí tuệ, tình yêu vị kỷ đó sẽ khiến chúng ta mê
nhiễm, đắm trước và xiết chặt chúng ta vào đau khổ, phiền muộn. Nhưng chúng ta, những tên khờ khạo
ngu xuẩn thích bị lừa gạt lầm lẫn, lại cho rằng thà chết vì tình yêu còn
hơn là sống mà thiếu nó.
Chúng ta
có phải là con người khôn ngoan trí tuệ không? Tình yêu như thế nào
mới đúng là chân tình?
Yêu như thế nào mới đúng? Yêu như thế nào để
không bị trói buộc? Yêu như thế nào để
không bị đau khổ?
Khi viết lên những câu hỏi này và đọc lại, tôi hy vọng các bạn sẽ tự
hỏi và trả lời để các bạn học được cách thương yêu người và được người thương
yêu thật chân tình.
Đức Phật phải làm gì khi bị người yêu bỏ rơi?
Ở đây Đức Phật muốn đề cập đến tánh chất vô thường của vạn sự vạn
vật. Tất cả đều giả tạm,
mong manh, và nương gá nhau mà hiện khởi trong điều kiện tương đối, tương quan.
Tình yêu của chúng ta, người yêu của chúng ta, cuộc đời
của chúng ta, ngay cả bản thân của chúng ta cũng vô thường giả tạm như thế.
Khi những cuộc vui thú hoan lạc chấm dứt, cái gì còn lại? Chỉ còn lại sự ngao ngán não nề, nhận
thức rõ tánh chất vô thường của vạn hữu như là một giấc mơ, như là một giọt
sương mong manh vội tan biến vào hư không.
Chúng ta
thích thú khi ngắm nhìn những ánh sao băng hay những trò ảo thuật, nhưng chúng
ta phải nên ngắm chúng khi chúng đang hiện hữu xảy ra trước mắt chúng ta cơ.
Có phải chính sự ngắn ngủi đó làm cho ánh sao băng trở nên đặc biệt diễm ảo hơn? Chúng ta không yêu cầu, không mong đợi
sao băng sẽ kéo dài hơn và chúng ta cũng không nên cầu mong những hoan lạc sẽ
kéo dài lâu hơn cho thỏa ý. Khi chúng ta thương nhớ một người nào, chúng ta nhớ những giờ phút
người ấy cùng chúng ta chia sẻ hạnh phúc vui buồn với nhau. Thời gian ấy qua đi
thật mau chóng đúng như tánh chất vô thường của nó. Cái cũ qua đi, cái mới sẽ đến. Ngày hôm qua, ngày hôm
nay, ngày mai, nhưng ngày hôm qua là ngày hôm nay và ngày mai thì chưa đến.
Vì thế, chúng ta nên sống trọn vẹn ngày hôm
nay, thể nghiệm cuộc sống trọn vẹn ngày hôm nay, giây phút này, hiện hữu bây giờ
và nơi đây như Đức Phật đã thể nghiệm kinh qua trọn vẹn cuộc đời của Ngài.
Chúng ta nên sống và phải sống trọn vẹn như Phật đã sống.
Đức Phật phải làm gì khi một người
thân ra đi không bao giờ trở lại nữa?
Chúng ta vẫn còn là một con người trần thế với những cảm xúc bi, hỷ,
ai, lạc, v.v. vì thế có những
lúc cần phải khóc để vơi bớt đi đau khổ phiền muộn trong lòng thì chúng ta cứ
khóc đi, đừng e sợ, đừng ngại ngùng.
Khi những cảm xúc trong tâm hồn con người chúng ta cần phải phơi bày biểu lộ vì
chúng ta không thể đè nén trong lòng nữa, chúng ta cứ để mặc nhiên cho dòng lệ
nóng tuôn trào, không lúng túng bối rối trước mặt ai cả.
Đức Phật dư biết điều đó, và Ngài cũng không hề chống đối về những
tách cách biểu lộ cảm xúc, tuy nhiên Phật khuyên chúng ta không nên quá bi lụy
đau thương khi một người yêu qúi nhất từ giã chúng ta ra đi, không bao giờ trở
lại. Đúng là khi người thân yêu của chúng ta
vĩnh biệt cõi đời, chúng ta không thể không đau lòng được, nhưng một khi chúng
ta chạm trán với thực tế đó, một sự kiện thực tế hiển nhiên không một ai tránh
khỏi – cái Chết - dù đau khổ tột bực thì chúng ta cũng cần phải bình tâm, không
nên bi lụy sầu khổ quá mức.
Vì sao?
Vì đó là một trong Bốn Chân Lý chắc thật của kiếp nhân sinh và vạn hữu sinh linh
khác: Sanh, Già, Bệnh, Chết.
Phải, có sanh ắt có chết. Không một ai tránh khỏi cả, ngay cả Đức Phật. Đó là một qui luật tự
nhiên. Vì thế, một khi chúng ta phải đối diện
với sự thật đau thương đó, chắc chắn chỉ có sớm hay muộn mà thôi, chúng ta cần
phải bình tâm quán chiếu và trấn tĩnh nội tâm không để cho sự bi lụy sầu khổ
trấn áp đánh chúng ta ngã gục.
Quả tình không phải chuyện dễ thực hành. Chúng ta có thể
nói rất hay, rất đúng và chúng ta cũng có thể đứng rất vững, rất bình tĩnh nếu
người chết đó không phải là thân thuộc ruột thịt hay người yêu, chồng vợ, con
cái của chúng ta.
Tuy nhiên tại sao chúng ta phải trấn định những cảm xúc bi thương đó? Để làm gì? Tại vì chúng ta là
những đệ tử Phật, tại vì chúng ta đã thẩm thấu qui luật Vô Thường, Vô Ngã, tại
vì thực sự vô ích nếu chúng ta cứ để mặc cho sự đau thương sầu muộn đó giết chết
lần mòn tâm hồn chúng ta.
Sự bi lụy
sầu khổ đó ngăn chận năng lực con người hướng đến tương lai, hướng về một cái
mới. Chúng ta cần phải sống hết phần đời của mình thật hữu ích
cho chính mình và chúng sinh trong giác ngộ và từ bi.
Chúng ta cần phải hiểu rõ ràng rằng, theo đạo Phật, chết không phải là hết mà
chỉ là một sự thay đổi, như thay một cái áo cũ, như một sự chuyển hóa mà thôi.
Nếu chúng ta bi lụy quá mức thì chúng ta đã quá chấp thủ, quá bám chặt vào người
thân yêu của mình trong vô minh ái nhiễm.
Nhà thơ
Issa của Nhật Bản đã viết lên những vần thơ haiku (hài cú) như sau về cái chết
của người con gái ông ta: “Giọt sương mai cuộc đời/ ôi đó chính là giọt sương
mai cuộc đời/ và rồi, và rồi . . . (Tsuyu
no yo wa tsuyu no yo nagara sari nagara )
Có phải Issa than khóc cái chết của con mình, có phải ông ta lên
án
sự vô thường khắc nghiệt tàn nhẫn? Liệu ông ta có thay đổi
được gì không? Không, Issa chẳng thay
đổi được gì, chúng ta cũng vậy. Mặc dù những dòng lệ
khóc con của Issa không mang con gái ông ta trả lại cho ông, những vần thơ của
ông sẽ giúp ông và chúng ta tỉnh ngộ và hiểu sâu thêm chân tướng nhân sinh vũ
trụ vốn mong manh, giả tạm, không chắc thật thường còn. Và rồi, niềm đau của
Issa sẽ vơi dần và qua đi; nỗi buồn của chúng ta rồi cũng sẽ vơi dần và qua đi,
qua đi.
Đức Phật phải làm gì để trở thành một người
chồng tốt?
Chồng phải có năm
điều đối với vợ: lấy lễ đối đãi nhau, cho ăn mặc và trang sức phải thời, phó
thác việc nhà cho vợ, phải tin tưởng và nói mọi chuyện với vợ, hết lòng thủy
chung với vợ.
Kinh Trường
A
Hàm 31
Trước khi bàn rộng ra về lời khuyên của Đức Phật, tôi phải xác nhận
một cách khách quan là chính Phật cũng không làm tròn bổn phận của mình đối với
gia đình. Phật đã rời bỏ hoàng cung, lìa xa hoàng
tộc và vợ con để ruỗi bước theo con đường xuất gia
thoát tục.
Chúng ta nghĩ gì về vấn đề này?
Đương nhiên Phật đã gây cho người thân của mình biết bao đau khổ lo âu; mặc dù
thực sự xưa kia, khi còn là thái tử, Phật đã nhiều lần ngăn trở Phụ Hoàng và
không đồng ý kết hôn nhưng vẫn không lay chuyển nổi ý định của Vua Cha.
Tuy nhiên theo sử sách ghi chép lại, sau khi vượt thành
xuất gia tìm chân lý và thành đạo, Phật đã trở về khuyến hóa Phụ Vương, vợ con
và hoàng tộc theo đạo Phật và hướng dẫn họ đạt đến giác ngộ.
Chúng ta cũng không nhất thiết phải đồng ý hay phủ nhận ý kiến của bất cứ một
người nào. Mỗi
người tự có quan điểm sống và trình độ ý thức khác nhau.
Chúng ta cũng không cần phải bênh vực Phật. Ngay chính Phật, khi còn tại
thế, Ngài cũng không hề lên tiếng tự biện hộ, minh giải điều gì, tuy nhiên tôi
chỉ muốn nhắc nhở một điều rằng chúng ta hãy cẩn thận khi bình phẩm hành xử của
Phật.
Chúng ta đã giác ngộ chút nào chưa?
Chúng ta đã thực thi được gì cho chính mình và nhân loại chưa?
Lời dạy của Đức Phật, từ hơn 2,550 năm qua cho đến ngày nay, vẫn còn
đánh động tâm thức mọi người. Có lẽ trong đời hiện
tại đây chưa có ai thực hiện nổi như Phật. Do đó, nếu chưa hay không thể
theo gót chân Phật được, những kẻ thật tầm thường như chúng ta đây, nếu
lập gia đình, nên thực hành đúng theo lời dạy của Phật để trở thành một người
chồng tốt.
Đọc kỹ lời Phật dạy về năm bổn phận của người chồng đối với vợ nói trên, chúng
ta nhận thấy Phật đã thực hiện một cuộc đại cách mạng nâng cao thân phận và vị
trí người phụ nữ đã bị gò ép, bó buộc bởi những hủ tục xã hội từ hàng ngàn năm
qua. Và cũng chính vì lời dạy
thiết thực nhân bản đó, những tín đồ của các tôn giáo khác đã bất đồng, căm phẫn
và công kích bài xích đạo Phật rất nhiều, nhưng cho đến nay, giáo lý đạo Phật
vẫn hoài đậm nét giá trị tuyệt đối nhân bản, bình đẳng trên nền tảng Từ Bi và
Trí Tuệ.
Đức Phật
phải làm gì để trở thành một người vợ hiền?
Người vợ cần phải thực hiện năm bổn phận đối với chồng: phải dậy
trước và ngủ sau chồng, phải nói lời hòa nhã, êm ái, kính thuận chồng cũng như
gia đình chồng, phải giữ gìn tài sản của chồng, phải giáo dục con cái, và phải
chung thủy với chồng.
Kinh Trường A Hàm 31
Đây là lời Đức Phật dạy tiếp theo
về bổn phận của người phụ nữ đối với vị hôn phối của mình. Trong gia đình, người vợ cần phải tự
nguyện gánh lấy nhiều hơn trách nhiệm giáo dục con cái và gìn giữ cai quản tài
sản của chồng .
Người vợ phải hành xử đúng mức, hợp thời, khôn ngoan, sáng suốt không những
trong đời sống gia đình mà còn trong mọi sinh hoạt thân quyến, bạn bè và xã hội
nữa. Đặc biệt ở đây, Phật nhắc nhở đến vấn đề tài chính phải được tin
tưởng và giao phó cho người phụ nữ nắm vững.
Yếu tố then chốt hạnh phúc gia đình là sự yêu cầu tin
tưởng giao phó tài sản và khả năng của người vợ. Trái với cách ứng xử của người chồng đối
với vợ cần phải đặt trên căn bản tình yêu chung thủy và lòng kính trọng vợ, bổn phận người vợ ở đây
được quan tâm trên sự tổ chức sắp xếp tài trí của người phụ nữ.
Trong Kinh Trường A Hàm, Phật dạy người vợ phải có năm
bổn phận đối với chồng cũng giống như bổn phận của người chồng đối với vợ, nhưng
có một điều cần để ý nhất là lòng chung thủy trung thành của đôi lứa được Phật
nhấn mạnh cho cả hai bên.
Đúng vậy, chỉ cần một yếu tố quan trọng này là đủ sức để giữ vững hạnh phúc tình
cảm và kiến lập một gia đình êm vui thuận hòa tốt đẹp.
Đức Phật phải làm gì để cha mẹ và con cái
thông cảm nhau nhiều hơn?
Dù rất yêu thương con đến nỗi có khi yêu luôn
cả cái thế giới của con, không phải người làm cha mẹ nào cũng có thể dễ dàng
thay đổi quan niệm hay tư tưởng của mình vì con.
Kinh Bản Sanh 544
Quả tình thật khó mà thay đổi được tư tưởng, quan niệm của một người
nào về bất cứ một điều gì. Đối với cha mẹ thì lại còn khó hơn.
Trong mắt cha mẹ, người con luôn luôn là một đứa trẻ thơ dù đứa con ấy đã trưởng
thành, đã vững chãi trong cuộc sống. Cha mẹ dù tám mươi tuổi vẫn thương con
sáu mươi.
Cha mẹ bạn luôn nhớ hình ảnh ngây thơ bé bỏng của bạn, khi bạn chỉ là một chú
nhóc tì lủn tủn quấn quít bên chân họ.
Thực sự họ luôn nhớ đến quãng thời gian mà bạn còn là một bào
thai
mong manh chưa sanh ra. Họ đã vui
sướng, đã hồi hộp lo âu, đã đợi chờ suốt bao nhiêu ngày tháng dài, và rồi ngày
bạn lọt lòng mẹ, cất tiếng khóc chào đời, bé bỏng đáng yêu trong
tay
họ. Vì thế rất khó mà lay chuyển, thay đổi được tư tưởng cha mẹ để cùng hoà điệu
với ý kiến quan điểm của bạn hiện nay.
Cha mẹ bạn thương yêu bạn nhiều lắm, và chắc chắn, không nghi ngờ gì cả, bạn
cũng đã hết sức khuyên giải trình bày với cha mẹ mình những gì bạn nghĩ, bạn
muốn, bạn cần, nhưng để thay đổi suy nghĩ hay quan niệm của họ về một vấn đề gì
đó thì quả tình đó là một sự khó khăn nhất trên đời.
Sự cảm thông thực sự giữa cha mẹ và con cái, giữa người già và người trẻ không
phải dễ dàng.
Do đó, bạn cần nên nhớ hai điều chính sau đây.
Thứ nhất, nên nhớ rằng đời sống của bạn chính là của bạn, thì cuộc đời của cha
mẹ là của cha mẹ, hãy nên để cha mẹ sống tự do theo ý
của cha mẹ. Thứ hai, theo lời Phật dạy, bạn cần phải
luôn khắc ghi trong lòng là cha mẹ rất thương yêu và hy sinh tất cả cho con nên
họ rất mong muốn con sẽ được sống hạnh phúc. Đó là một sự kiện tự nhiên như gió thổi thì mát, trăng tròn lại
khuyết; cha mẹ thương con và lo cho con cũng tự nhiên như đất trời vậy.
Vì thế, nếu thực sự bạn cần phải thay đổi quan điểm của họ – tốt hơn hết không
nên dùng lời nói tranh cãi trình bày – bạn chỉ cần chứng tỏ cho họ thấy là bạn
đang rất hạnh phúc, rất vui vẻ, rất thành công qua nếp sống, qua phương cách
hành xử, qua sự giao tiếp, trong công việc của bạn, trong đời sống lứa đôi của
bạn, v.v. Chắc chắn cha mẹ bạn, vì thấy bạn hạnh
phúc thực sự, sẽ tự thay đổi và hiểu bạn nhiều hơn, thông cảm bạn nhiều hơn, và
chính bạn rồi cũng sẽ làm cha mẹ sau này, bạn sẽ biết cách xử thế sao cho tất cả
mọi người đều hòa hợp, vui vẻ, cảm thông nhau sâu sắc hơn.
Đức Phật phải làm gì để săn sóc cha mẹ khi
già yếu?
Ngày xưa tôi đã được cha mẹ săn sóc thương
yêu, bây giờ khi cha mẹ già nua đau yếu, tôi phải kính thương và săn sóc phụng
dưỡng họ. Tôi sẽ thực hành y theo tất cả những gì cha
mẹ tôi đã làm cho tôi.
Tôi sẽ gìn giữ hạnh phúc gia đình cũng như tất cả những
truyền thống tốt đẹp của dòng họ. Tôi sẽ bảo vệ, quản lý và phát triển tất
cả tài sản mà cha mẹ để lại cho tôi.
Kinh Trường A Hàm 31
“Xưa kia tôi được cha mẹ thương yêu chăm sóc, bây giờ khi cha mẹ già
yếu, tôi phải kính thương phụng dưỡng họ.”
Câu nói đó thật tuyệt vời cảm động xiết bao, nhưng ngày nay, ít có ai thực hiện. Lời dạy của Phật thật ý nghĩa thâm thúy
vô cùng, không chê trách vào đâu được: người con phải luôn giữ bổn phận kính
hiếu và phụng dưỡng cha mẹ không những trong lúc tuổi xế chiều mà mọi thời, mọi
lúc, mọi nơi. Cha mẹ càng sống lâu, người con hiếu thảo càng vui mừng, càng hết
lòng phụng dưỡng tôn thờ, càng cầu nguyện cho cha mẹ sống đời trăm tuổi với con. Đó mới đúng là đạo hiếu.
Xưa
kia khi Đức Phật còn tại thế, người ta chỉ sống độ
khoảng sáu, bẩy chục tuổi.
Tuy nhiên ngày nay, có thể do đời sống vật chất sung mãn hơn, y học tiến
bộ hơn, người ta có thể kéo dài tuổi thọ nhiều hơn, có người sống đến tám, chín
chục tuổi cũng là lẽ thường. Theo thống kê trên thực tế thì chỉ có một
số ít các quốc gia văn minh giàu có trên thế giới mới thực hiện được chương
trình chăm lo sức khoẻ người già yếu, neo đơn, bệnh tật; ngoài ra tất cả đều do
gia đình tự đảm trách bổn phận ấy, vì thế nếu cha mẹ không thể tự lo liệu được,
con cái phải gánh vác bổn phận và trách nhiệm chăm sóc cha mẹ khi họ già yếu ốm
đau.
Hãy đọc kỹ lại lời dạy của Đức Phật về hạnh hiếu. Hạnh hiếu là hạnh Phật.
Người con phải tuân giữ truyền thống của gia đình, phải biết giữ gìn cẩn
thận và phát triển tài sản của cha mẹ để lại, phải làm rạng danh tổ tiên dòng họ.
Phật đã dạy chúng ta những nguyên tắc cần yếu phải tuân thủ để trở thành người
con chí hiếu. Đúng vậy, phương cách
sâu xa, chuẩn xác, đúng đắn nhất để vinh danh dòng họ chính là phát huy truyền
thống, tài sản, và gương sáng của ông bà, cha mẹ ngay đời sống hiện tại và tương
lai.
Đức Phật phải làm gì khi gia đình bị khủng
hoảng?
Thành viên trong gia đình nương tựa vào nhau như cây cối trong rừng
bám vững chắc với nhau, không hề hấn suy xuyễn gì khi bị mưa sa bão táp. Nếu
cây nào đứng riêng rẽ một mình, dù là cổ thụ, vẫn có thể bị trốc gốc đổ nhào
xuống bởi cuồng phong.
Kinh Bản Sanh 74
Đức Phật thường nhắc nhở chúng ta rằng chúng ta không khác gì những
sinh linh khác, ngay cả loài cây cỏ. Phật đã khéo léo dùng ẩn dụ cây cỏ để thuyết minh sự nương tựa,
tương trợ lẫn nhau của loài người – đó là rễ cây bám sâu chắc vào lòng đất, nuôi
sống các cành lá tươi tốt xanh thẫm.
Con người cũng vậy, như loài cây cỏ, đều nương tựa, giúp sức nhau như các cành
lá quấn quít xen kẽ đan chặt vào nhau và vươn lên phát triển sức sống nhờ vào rễ
cây bám sâu chắc vào lòng đất. Các
thành viên trong gia đình ủng hộ, che chở, và giúp sức cho nhau chống lại những
nghịch cảnh phong ba cuộc đời, không để cho một ai bị xâm phạm, bị đe dọa, bị
nguy hiểm, cũng giống như cây cối trong rừng nương tựa vào nhau, chống đỡ cho
nhau mỗi khi bị cuồng phong bão táp.
Có một câu ngạn ngữ: “Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại lên hòn núi cao.” Đúng vậy, nếu chúng ta
sống đơn độc cô lẻ như cây một giữa rừng thì chúng ta chắc chắn dễ bị đốn ngã;
chỉ cần một cơn gió lốc thôi, thân cây cô độc đó sẽ bị trốc gốc ngã nhào, nhưng
nếu chúng ta cùng đứng chung lại với gia đình thì tất cả thành viên trong gia
đình, dòng họ sẽ sát cánh ủng hộ, che chở, nâng đỡ cho nhau. Sức mạnh tập thể gia
đình là sự đoàn kết tin tưởng nhau.
Cây cối trong rừng cũng vậy. Chúng vươn dài cành lá, quấn quít vào
nhau để tăng thêm sức mạnh, thêm vững chắc mỗi khi gió bão nổi lên. Chúng ta có giống như
loài cây không? Có vươn dài đôi tay ra giúp đỡ, che chở cho nhau để cùng ứng phó bão táp cuộc
đời không?
Thực tế thì đôi khi cũng ít có hay khó có sự hòa hợp, thông cảm,
hiểu biết hay thương yêu nhau giữa những thành viên trong gia đình.
Rễ cây tình thương của chúng ta nhiều khi đã bị lung lay, bị nghiêng ngữa, bị
trốc gốc vì thành kiến, vì bất đồng tư tưởng, vì sai biệt quan điểm, v.v. tuy
nhiên dù thế nào đi chăng nữa, chúng ta cần phải xóa bỏ hết đi những tị hiềm,
hiểu lầm đó mà mở rộng vòng tay đón nhận nhau, che chở cho nhau, nâng đỡ nhau để
cùng tiến bước trên con đường đời vốn dĩ quá nhiều chông gai sỏi đá.
Nếu chúng ta ủng hộ và thương yêu những thành viên trong gia đình, chắc chắn họ
sẽ ủng hộ chúng ta và thương yêu trở lại chúng ta. Sức mạnh tinh thần tập
thể gia đình thân tộc đó là sức mạnh lớn nhất của loài người.
Đức Phật
phải làm gì nếu gặp phải đứa con ngỗ nghịch?
Những đứa con ngỗ nghịch, khó dạy bảo thật sự
đã làm cho cha mẹ phiền muộn đau khổ đôi khi đến chết, tuy nhiên những bậc làm
cha mẹ luôn luôn tha thứ cho chúng bởi vì chúng là con cái của họ, do chính họ
sanh ra.
Thi hào Bankei
Tại sao chúng ta lại có thể chịu đựng được những đứa con ngỗ nghịch, cang cường
khó dạy bảo như thế nhỉ?
Tại vì, như Bankei nói, những đứa con ngỗ nghịch đó là hình ảnh phản chiếu lại
chính bản thân chúng ta.
Chúng ta cưng yêu, chìu chuộng con cái chúng ta. Chúng ta không muốn làm
tổn thương chúng.
Đó là một mặt tốt của những bậc làm cha mẹ, tuy nhiên quá nhiều khi chúng
ta không bao giờ vạch ra sự giới hạn phải có của hành vi, cách sống hay nếp suy nghĩ của con mình.
Chúng ta không bao giờ dám nói tiếng ‘không’ với chúng cả. Sự cưng chìu quá độ của
chúng ta có thể đã làm hư hại chúng, có khi đến mức không thể vãn hồi được.
Đó là khuyết điểm, mặt xấu của cha mẹ không biết hướng dẫn, dạy dỗ, giáo dục con
cái.
Đức Phật không nói chúng ta phải quá nghiêm túc, khắc nghiệt với con
cái. Phật cũng không muốn chúng ta bóp méo hay
làm lệch lạc tâm hồn non nớt của chúng.
Phật dạy chúng ta phải biết nuôi dưỡng tánh tốt, trí tuệ của trẻ con. Hơn thế nữa, chúng ta phải biết hướng dẫn dạy bảo cho chúng nhận
thức rằng hạnh phúc và sự hài lòng vừa ý luôn đến từ bên trong tâm hồn, không
phải từ bên ngoài.
Trong thực tế, phần đông các bậc làm cha mẹ luôn nghĩ là con mình
không bao giờ hiểu biết hoặc thông suốt được cái gì cả. Trong mắt họ, những đứa
con luôn là những trẻ nít, chưa bao giờ khôn lớn, trưởng thành. Lúc nào chúng ta cũng muốn răn đe, dạy
bảo, nhắc
nhở chúng từng ly từng chút.
Lẽ đương nhiên tâm lý của những trẻ con rất khó mà chấp
thuận cái lối hành xử ấy của cha mẹ chúng; chúng muốn được xem là người lớn, có
chiều sâu tư tưởng. Vì thế, chúng ta cần nên hiển bày cho con cái chúng
ta biết rằng chúng ta tôn trọng tư tưởng, cảm nghĩ, và tình cảm của chúng, đồng
thời nghiêm từ, khéo léo dạy bảo chúng sống chính trực, trung hậu, hữu ích và
hướng về đời sống nội tâm, tinh thần cao thượng.
Đừng bao giờ để con mình vượt giới hạn và vị trí của chúng.
Đừng bao giờ nuông chìu con cái quá mức và cho rằng đó mới là tình thương
cha mẹ ban cho con. Hãy chứng tỏ cho
con cái hiểu rõ rằng cha mẹ của chúng đã sống, đã lớn khôn, đã thành đạt từ sự
giáo huấn nghiêm từ của ông bà, tổ tiên trước kia và đó chính là sự quan trọng
nhất trong phương cách giáo dục trẻ con thành người tốt, có hữu ích giá trị cho
quốc gia, xã hội và nhân loại.
Đức Phật phải làm gì khi được gia
đình viếng thăm?
Hãy đối xử tử tế, nhã nhặn, cung kính tận sức,
hết lòng khi được các thành viên gia đình viếng thăm, bởi vì ‘nhân nào quả nấy’,
chúng ta sẽ được
ân thưởng lại ngay kiếp sống này và những kiếp lai sinh.
Trích trong
Saddharmaratnavaliya
Chúng ta
đều biết rõ thật khó mà làm vừa lòng một ai, nhất là người trong gia đình với
nhau. Khi những mùa lễ hội
hay nghỉ hè đến, bà con dòng họ thường hay viếng thăm nhau, có khi chỉ đôi ba
ngày, cũng có khi lâu hơn.
Khi bà con dòng họ viếng thăm chúng ta, Phật không yêu
cầu đòi hỏi chúng ta phải trở thành những người chủ nhà toàn hảo, vì thực tế rất
khó mà thực hiện nổi. Không ai vừa lòng ai cả,
ngay cả trời đất mà còn không chìu lòng được ai hết, huống chi những con người
bình thường như chúng ta đây?
Những gì Phật dạy chúng ta đều có hai mặt.
Thứ nhất, Phật dạy hãy cư xử hết lòng hết dạ với tất cả gia đình dòng họ, hãy
đối xử với họ thật trung thực, tử tế, hòa nhã, khiêm cung mọi nơi, mọi lúc.
Thứ hai, những gì chúng ta đối xử với người khác sẽ
được hoàn trả lại y như vậy. Nhân nào quả nấy, có
thể ngay trong đời này, chúng ta sẽ được đền trả tốt đẹp lại y hệt như chúng ta
đã đối xử với người, có thể trong những kiếp lai sinh mà chúng ta không thể
tưởng tượng nổi.
Đó là một tư tưởng tuyệt mỹ. Có thể bạn cũng như tôi
có chút nghi ngờ về kiếp sau, tuy nhiên bạn có thể thấy rõ quan điểm của Phật về
sự chăm sóc nâng đỡ nhau của bà con dòng họ. Hãy cư xử
thật tốt với nhau, vì gia đình là một yếu tố của xã hội, của quốc gia, của thế
hệ mai sau.
Chúng ta sẽ thấy cuộc đời này, thế giới này là một nơi đáng yêu, đáng sống, và
chan hòa tình thương. Đừng
lên án một ai hay một vấn đề gì, đừng chê bai chỉ trích
một ai hay một vấn đề gì, đừng phiền muộn gì cái thế giới này.
Sống được như vậy, những điều tốt đẹp mà chúng ta cư xử với mọi người chung
quanh sẽ lan rộng ra, và kéo dài đến tận những thế hệ
con trẻ mai sau.
Đức Phật phải làm gì đối với một
người bạn bị ghiền ma túy?
Khi một người nào đó bị lệch lạc tư tưởng và
có những hành động sai lầm, tốt hơn hết là những người bạn chân tình của hắn
phải biết khuyên răn, nâng đỡ, lôi kéo, thậm chí có khi phải dùng đến vũ lực,
cốt sao giúp kẻ lầm đường lạc lối kia quay trở về đường ngay nẻo thẳng.
Kinh Bản Sanh 20. 23
Thời đại tân tiến ngày nay
của chúng ta đã xô đẩy chúng ta đến tận bờ vực của bất an và trầm cảm, nhưng
đồng thời nó cũng cho chúng ta nhiều phương cách để giải thoát khỏi những doanh
vây phiền muộn, bức xúc đó, thí dụ như những vở hài kịch, những buổi hòa nhạc,
những trò chơi giải trí, những công viên xanh tươi mát mẻ, những thức ăn bổ
dưỡng, những buổi họp mặt cuối tuần với gia đình, những cuộc du ngoạn, v.v.
Tất cả những thú tiêu khiển
thân tâm đó đều giúp chúng ta phóng xả được những bất an, và khiến chúng ta có
thể đối mặt đương đầu trở lại được sức ép mãnh liệt của bổn phận và công việc.
Song, cái thế giới hiện đại văn minh này cũng tạo cho chúng ta những cách
thức rất tiêu cực và nguy hại khi chúng ta tìm cách trốn chạy những bất an, thất
vọng, bất mãn, lo buồn bởi những áp lực của xã hội như là tự buông trôi đời mình,
sống buông thả phóng túng, đắm mình trong trụy lạc, trong men rượu, trong ma túy
hoặc bùng nổ, phẫn nộ, sử dụng bạo lực hoặc trầm uất, tự tử và điên loạn . . .
Chúng ta đã từng chứng kiến những người bạn hay những người xung quanh chúng ta
bị trôi lăn tụt dốc thảm hại như vậy.
Chúng ta có phải là những người bạn chí thành chí thiết của họ không? Có phải là những người bạn cứu tinh tốt bụng của họ không?
Có lẽ Đức Phật chưa bao giờ nghe những danh từ ‘chỏ mũi, can thiệp,
dính líu, xía vào’ chuyện của người khác, nhưng chắc chắn đó là điều mà Phật
mong mỏi chúng ta nên làm, cần làm nếu việc làm đó thiết thực, đúng đắn, đem lại
lợi ích cho người. Thậm chí
nếu bắt buộc phải dùng đến vũ lực để giúp bạn chúng ta quay trở về đường ngay
nẻo thẳng, thì chúng ta cũng phải ra tay một khi sức mạnh ý chí hay tinh thần
của bạn chúng ta đã kiệt quệ, không thể tự lực đương đầu đối phó nổi những cơn
ghiền ma túy hay những ma lực nguy hiểm khác.
Đó là một việc làm, một công tác thật sự khó khăn đòi hỏi sức kiên nhẫn và tình
thương của chúng ta trên cuộc đời này, và đó cũng là một việc làm chẳng lợi lộc,
chẳng danh tiếng gì cả, nhưng đó chính là một hành vi can đảm, cao thượng,
thiêng liêng, và thánh thiện vô cùng.
Đó chính là việc làm phát xuất từ tình thương vô điều kiện – Tình
Thương Vô Duyên Từ của Đức Phật và của chính chúng ta.
Đức Phật phải làm gì để giúp đỡ
người khác?
Ta sẽ không bao giờ bỏ rơi bất cứ một chúng
sinh nào. Ta thương yêu chúng sinh bình đẳng như
nhau. Ta sẽ hướng dẫn tất cả chúng
sinh đến tận cõi Niết Bàn giải thoát.
Lời Đức Phật
Từ thời gian này qua thời gian khác, từ sự tái sinh này qua sự tái sinh khác,
Đức Phật đã cho hết tất cả, ngay cả bản thân mạng sống của Ngài để cứu độ chúng
sinh, nhưng chúng ta chưa phải là Phật, chúng ta phải làm sao?
Đức Phật dạy chúng ta phải thực hành Bồ Tát đạo, phải trở thành những vị Bồ Tát
bổ xứ thực thụ, nguyện trở về lại cái thế giới Sa Bà đầy khổ đau, phiền não, bất
an này để cứu độ giáo hóa chúng sinh. Những
câu nói của Đức Phật trong bộ kinh Viên Giác đã toát yếu lý tưởng Bồ Tát đạo mà
chúng ta nên phát tâm thực hành tinh tấn theo.
Đó là hạnh nguyện lợi tha của một vị Bồ Tát, người đã phát nguyện hy
sinh cống hiến cả cuộc đời mình cho tất cả chúng sinh hữu tình. Quả đúng vậy, hạnh nguyện đó thật thiêng
liêng và từ ái bi mẫn vô cùng, và triệu triệu thập phuơng vô số chư vị Bồ Tát ở khắp mười phương đều lập đi lập lại lời thệ
nguyện:
Chúng sinh vô biên thệ nguyện độ
Phiền não vô tận thệ nguyện đoạn
Pháp môn vô lượng thệ nguyện học
Phật đạo vô thượng thệ nguyện thành.
Các bạn hãy thực tập hạnh Bồ Tát này đi và lòng từ bi vô lượng sẽ nẩy mầm
đơm
hoa trong trái tim các bạn.
Đức Phật phải làm gì để củng cố tình bạn?
Chỉ bước song hành bẩy bước với chúng ta là
người bạn mà chúng ta nghĩ tới khi cần sự giúp đỡ. Bước mười hai bước với chúng ta là người bạn đồng chí hướng. Cùng bước với chúng ta hàng tuần hàng
tháng là anh em với chúng ta, nhưng bước lâu dài hơn trong cuộc đời, họ trở
thành chính chúng ta, tuy hai mà một.
Kinh Bản Sanh 83
Có lẽ câu
hỏi trên nên sửa lại chút ít rằng: “Đức Phật không nên làm những gì để củng cố
tình bạn?” Bởi vì Phật đã từng thực hành vô số phương tiện để xiết chặt sợi dây
thân ái giữa mọi người lại với nhau.
Giúp đỡ bạn khi cần thiết tức là chúng ta gần gũi và
sống với bạn nhiều hơn. Phật dạy
rằng chúng ta cần phải chia sẻ và giúp đỡ bạn khi cần thiết, không phải là nịnh
bợ hay sợ hãi lòn cúi nhưng cốt yếu là xây dựng một nhịp cầu liên lạc mật thiết
hơn, sâu sắc hơn giữa chúng ta và bạn.
Phật nhấn mạnh rằng sự tương quan mật thiết giữa bằng hữu với nhau
cần phải duy trì, nuôi dưỡng và phát triển vì nó sẽ giúp chúng ta nhận thức sâu
sắc hơn về chính bản thân mình.
Nói tóm lại, bằng hữu là ai? Đó có phải chăng là trong nguời đó, chúng
ta thấy rõ sự tương quan tương tức của tất cả van loại chúng sinh liên hệ chằng
chịt với nhau? Chúng ta thương yêu bạn
của chúng ta bởi vì chúng ta hiểu họ, chúng ta chia sẻ với họ, chúng ta liên
quan với họ.
Sự giúp đỡ nhau trong tình bạn sẽ nẩy sinh tình đồng chí hướng đưa đến sự kết
nghĩa đệ huynh, và yêu thương nhau như ruột thịt, có thể sống chết vì nhau, vì
cả hai liên đới mật thiết với nhau, tuy hai mà một, đồng một thể bất phân ly.
Đồng hành với nhau, có mặt trong nhau, chúng ta nhận thức sâu xa
rằng chúng ta và bạn không bao giờ ngăn cách.
Đức Phật phải làm gì để thấu suốt sự tương
quan giữa vạn loại chúng
sinh với nhau?
Trong sự tương quan giữa vạn loại chúng sinh,
không có một loại chúng sinh hữu tình nào mà không đã từng đắp đỗi làm cha làm
mẹ chúng ta, ít nhất là một lần. Vì thế, chúng ta hãy
làm tất cả điều lành để hồi hướng phước báu cho họ. Đó cũng là một cách báo
hiếu báo ân cho ông bà, cha mẹ chúng ta từ vô lượng kiếp trầm luân sanh tử.
Lời dạy của Nữ Thần Trí
Tuệ Dakinis 1
Thế giới này thật lâu xưa,
lâu xưa hơn chúng ta tưởng tượng và tin nổi.
Đức Phật dạy rằng trãi qua vô lượng a tăng kỳ kiếp và vô biên vô số tiến
trình đầu thai và tái sinh, mỗi một loại chúng sinh hữu
tình đều đã từng thay đổi, đổi thay làm cha làm mẹ chúng ta ít nhất là một lần.
Tình thương mà họ dành cho chúng ta trong vô lượng kiếp
luân hồi đó cần được báo đền.
Chúng ta cần phải tôn trọng, tri ân, thương yêu và báo
ân cho họ bằng cách làm tất cả mọi hạnh lành hồi hướng phước báu, cầu cho
họ được giải thoát.
Lời dạy này tìm thấy trong Phật Giáo Nguyên Thủy Tây Tạng, do đại sư Liên Hoa
Sinh tuyên thuyết ra. Ngài không mong đợi hay yêu cầu chúng ta
phải cứu độ giải thoát tất cả chúng sinh hữu tình nhưng hãy chí thành khẩn thiết
hồi hướng công đức khi thực thi những hạnh lành cho tất cả pháp giới chúng sinh
đều được giải thoát khỏi luân hồi sinh tử.
Với lòng đại từ đại bi đó, đại sư Liên Hoa Sinh nhấn mạnh rằng chúng
ta nên làm bất cứ điều thiện nào, dù nhỏ nhoi nhất, cho hạnh phúc và giải thoát
của chúng sinh. Dù chúng ta tin hay không tin về thuyết
tái sinh, thì sự thực hành những việc làm tốt đẹp đó cũng giúp chúng ta đền trả
báo đáp phần nào tình thuơng của vạn loại chúng sinh đã từng làm cha mẹ chúng ta,
đồng thời cũng là một phương tiện hữu hiệu đánh thức tâm từ của chúng ta đối với
tất cả các loài hữu tình và vô tình trên thế gian này.
Đức Phật phải làm gì khi người ta ganh đua
nhau?
Nếu một cặp vợ chồng nào đó có bẩy đứa con và trong số đó có một đứa
bị đau yếu èo oặt, thì bậc làm cha mẹ bao giờ cũng nghĩ nhớ và thương xót đứa
con đau yếu bịnh tật này nhiều hơn.
Đức Phật cũng vậy, Ngài thương yêu và tìm cách cứu độ trước hết chúng sinh nào
còn lầm lạc vô minh nhất.
Thiền sư Nichiren
Đức Phật
yêu thương tất cả mọi người, nhưng Ngài không ban phát thì giờ đồng đều nhau cho
mọi người.
Ngài luôn luôn đến với người nghèo khổ nhiều hơn là kẻ
giàu. Chúa Giê Su cũng vậy. Điều đó thoạt xem qua
như có vẻ không bình đẳng, nhưng kỳ thực đó chính là cách bộc lộ tình thương đối
với chúng sinh rõ rệt nhất của các đấng tối cao thánh thiện.
Thiền sư Nichiren so sánh tình thương của Phật đối với chúng sinh
như cha mẹ thương yêu chăm sóc con đỏ của mình. Cha mẹ giống như bậc
lương y, từ mẫu luôn quan tâm chú ý đến bệnh nhân nào, đứa con nào cần sự chăm
sóc đặc biệt nhất. Đó không phải là sự lấy lòng cũng không
phải là ân huệ gì cả, đơn thuần đó là tình thương từ ái của bậc làm cha mẹ,vì
thế không thể đòi hỏi sự bình đẳng trong tình thương được.
Khi một đứa bé bị đau nặng, nó cần sự chăm sóc đặc biệt và có thể sự chăm sóc đó
sẽ kéo dài hàng tháng hàng năm. Trong sự khủng hoảng tinh thần, không
những chỉ có những đứa trẻ con mới cần sự quan tâm đặc biệt mà ngay cả những
người lớn, khi chạm trán đối mặt với những lo âu phiền muộn hay bất an đau khổ,
họ cũng đều cần đến sự chăm sóc quan tâm chú ý của người thân.
Chúng ta phải làm sao?
Câu trả lời là tình thương.
Những việc làm của chúng ta đều và phải bắt nguồn từ tình
thương. Muốn giúp người khác
thoát khỏi âu lo, muốn trấn an người khác, chúng ta cần phải hiểu, quan tâm tới
và thương yêu họ. Khi một đứa bé hay một người bạn biết
rằng chúng ta thực sự thương yêu quan tâm đến họ, họ có thể kiên nhẫn chờ đợi sự
ban phát chia sẻ lòng trìu mến quan tâm đó của chúng ta; điều đó không có nghĩa
là họ thích chờ đợi – nhưng có nghĩa rằng họ có thể xử lý tốt tình trạng chờ đợi
đó.
Người thân hay bạn hữu của chúng ta đang trông đợi và rất vui khi chúng
ta đến với họ bằng cả một tấm chân tình.
Nguyên tác:
What would Buddha do?
Tác giả:
Franz Metcalf
Người dịch:
Thích nữ Minh Tâm