Ý niệm và thực tại

y niem va thuc tai

Trong quyển Republic của Plato một chuyện ngụ ngôn nổi tiếng về một hang động.  Trong hang động một hàng người, họ bị xiềng lại với nhau bằng một cách họ chỉ thể nhìn vào vách hang bên trong.  Họ không thể nào quay lưng lại.  Phía sau lưng những người bị xiềng một ngọn lửa, những hình người nhỏ xếp chung quanh như đang sinh hoạt với nhau.  Bóng dáng của những hình người giả này chiếu lên trên vách tường, phía bên trong hang.  Những người bị xiềng chỉ thể thấy bóng dáng thay đổi của những hình người giả trên vách hang, nên họ nhận những bóng hình đó làm một sự thật tuyệt đối.  Cho đến một ngày, một người trong bọn họ cắt được sợi dây xích thể quay lại được.  Anh ta thấy được đống lửa những hình người giả, hiểu rằng những điều anh tin xưa nay đều giả tưởng.  Bóng hình không phải sự thật chỉ những phản ảnh trên vách.  lẽ sau khi thoát ra được khỏi sự xiềng xích, anh đi ra khỏi hang bước đi trong tự do dưới ánh sáng mặt trời.

Tình trạng của chúng ta cũng giống như những người bị xiềng trong hang.  Bóng người trên vách tượng trưng cho những ý niệm trong cuộc đời ta đang sống.  Chúng ta bị xiềng xích bằng những đam , nhìn cuộc đời qua ý niệm, thành kiến sẵn trong ta, nhận những ý niệm này làm thực tại

Lúc cònẤn Ðộ, một bạn Hy Lạp kể cho tôi nghe một câu chuyện thí dụ về ý niệm không gian của ta như sau.  ta tả lại một biên giới giữa hai quốc gia nằm trên một vùng sa mạc.  Giữa một vùng đất cát mênh mông, một chiếc cầu sắt bắt ngang qua một lòng sông cạn khô.  Chiếc cầu sắt được sơn nửa xanh, nửa đó.  Lòng sông khô cằn biên giới của hai nước.  Chung quanh chẳng ngoài cát nóng một chiếc cầu sắt hai màu.  Chính giữa cầu một cái cổng bằng sắt, được khóa từ hai bên.  Khi người nào muốn đi từ một "quốc gia" này sang phía bên kia, người gác bên đây sẽ gọi người gác bên kia, cả hai đi đến cánh cổng mở khóa cùng một lúc.  Thế ta đi ngang qua biên giới, sang một quốc gia khác

Ý niệm về thời gian cũng đã in rất sâu vào tâm khảm ta, những ý niệm về quá khứ, tương lai.  Cái chúng ta gọi thời gian, thật sự ?  Trong giờ phút hiện tại ta một vài tưởng như kỷ niệm, hồi tưởng.  Chúng ta góp những tưởng này lại thành một nhóm gọi chúng quá khứ, cho rằng chúng đã xảy ramột thời điểm xa xôi nào đó, không thật trong hiện tại.  Cũng vậy, ta chìm đắm trong những dự định, mộng dán cho chúng nhản hiệu thuộc về "tương lai", nghĩa chúng chỉ thật trong một thực tại chưa xảy ra.  Ít khi ta hiểu được rằng, thật ra "quá khứ" "tương lai" chỉ những đang xảy ra trong hiện tại.  Tất cả những kinh nghiệm đó chỉ một sự thật của hiện tại.  Quá khứ tương lai hai ý niệm chúng ta đặt ra với một mục đích.  Nhưng nếu đi nhận ý niệm làm một sự thật, quên rằng chúng chỉ sản phẩm của một tưởng, ta sẽ khổ đau những sự lo lắng, hối tiếc về quá khứ những mong chờ, hy vọng cho một thực tại chưa đến.  Khi nào ta thể sống vững vàng trong giây phút bây giờ, hiểu rằng quá khứ tương lai chỉ những tưởng trong hiện tại, ta sẽ khả năng tháo gở được sợi dây xích của "thời gian".

 

Nhưng lẽ ý niệm ảnh hưởng ta sâu đậm nhất, ý niệm khả năng xiềng xích ta trong hang động, giữ ta lại trong vòng sanh tử luân hồi, ý niệm về một cái Ngã, cái TôiÝ niệm rằng phải một người nào đó đứng phía sau mọi hành động, mọi ý nghĩ, một nhân thật, trường cửu, bản thể của con người chúng ta.  Ngã, tôi, của tôi thật ra chỉ những ý niệm, khởi lên khi ta cố đi tìm một định nghĩa cho sự liên hệ giữa thân tâm.  Thuở ban đầu thì trong ta chưa ai cái "Ngã", nhưng bởi chúng ta bị dính mắc vào ý niệm này một cách quá sâu đậm, chúng ta bỏ hết công sức ra để bảo vệ, phô trương phục vụ cho cái tôi tưởng tượng này.  Thiền quán sẽ giúp ta thấy được cái Ngã chỉ một ý niệm, không một tự thể nào, chỉ một ý niệm được phóng đại lên trong giây phút hiện tại.

Ðó những ý niệm hằng trói buộc ta.  Bạn thể thấy sức mạnh của những ý niệm này.  Cả cuộc đời của ta bị chúng chi phối.  Kalu Rinpoche, một vị thiền Tây Tạng nổi tiếng viết

Anh đang sống trong một thế giới của ảo tưởng, với những hình dáng bên ngoài của sự vật.  Nhưng một thực tại, Anh chính thực tại đó.  Hiểu được điều này,anh sẽ thấy rằng anh chẳng cả.  cũng nhờ bởi không cả, anh lại tất cả.  Chỉ vậy thôi. 

Nguyễn Duy Nhiên dịch

 

 

Chia sẻ: facebooktwittergoogle