Nguy�n Cẩn

Cuộc tranh luận về Đạo v� Luật

Gần đ�y tr�n c�c diễn đ�n mạng, b�o ch�, người ta đang tranh luận s�i nổi về � nghĩa, t�c dụng, v� cả t�nh khả thi của việc Luật h�a bổn phận hiếu đễ như Quốc hội Trung quốc vừa ban h�nh.C� người t�n th�nh nhưng cũng c� nhiều người ho�i nghi v� một số th� phản đối cho rằng x�c phạm. Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu,Ph� Tổng Thư k� Hội Khoa học lịch sử Việt Nam; Tổng Thư k� Hội Sử học TP.HCM., nhận định: “Một kh�a cạnh n�o đ� th� x� hội Việt Nam kh� giống x� hội Trung Quốc, cả thời xưa v� thời nay. …. Những vấn đề x� hội Trung Quốc đặt ra lu�n l� những cảnh b�o cần thiết v� kh�ng hề sớm đối với x� hội VN.Luật Đạo hiếu ra đời ở Trung Quốc, t�i nghĩ, n� đ�p ứng nhu cầu thực tiễn của x� hội nước n�y.N� phản �nh t�nh trạng quan hệ v� những tr�ch nhiệm, nghĩa vụ của con c�i với cha mẹ, �ng b�... kh�ng thể chỉ dựa tr�n nền tảng đạo đức truyền thống, m� cần được điều chỉnh bằng luật ph�p cho ph� hợp với thực trạng x� hội hiện nay.Luật Đạo hiếu l� một thiết chế mới của x� hội, của lịch sử, cũng l� của văn h�a đương đại.Khi được hỏi: “Chị cắt nghĩa ra sao sự quan t�m, tranh luận s�i nổi về điều n�y?”Chị thẳng thắn cho rằng : “- …thực chất cũng l� sự phản �nh nhận thức về t�nh trạng n�y trong x� hội: thừa nhận c� t�nh trạng “m�u thuẫn, xung đột” giữa thế hệ cha mẹ v� con c�i, nhưng giải quyết bằng c�i “T�nh” theo quan niệm đạo đức truyền thống - nhất l� của người phương Đ�ng, ch�u �; hay bằng c�i “L�” của x� hội hiện đại theo kiểu phương T�y? Đ� c� luật, tức l� sẽ c� việc giải quyết tại t�a �n, c� thể t�m l� đa số chưa sẵn s�ng với việc n�y.(Văn Bảy-Thể thao & Văn h�a  15/7)

L� hay t�nh?

Nhưng rất tiếc, c�i “L�”như chị đề cập trong x� hội  phương T�y th� “l�ng hiếu thảolại chưa hề được  luật h�a trừ một số nước �p dụng trong trường hợp cha mẹ đau yếu cần phải dựa v�o medicare th� con c�i c� một phần tr�ch nhiệm nếu thu nhập cao, c�n b�nh thường th� nh� nước c� chế độ hưu bổng hay “tiền gi�” để hỗ trợ.

Chuyện n�y mới sao?Kh�ng chỉ Trung Quốc, ngay một nước ph�t triển như Singapore cũng đ� đưa th�nh luật chuyện n�y từ l�u. Singaporecó th�̉ nói là nước đ�̀u ti�n tr�n th�́ giới l�̣p pháp v�̀ đạo hiếu  Từ năm 1995, Qu�́c h�̣i Singapore th�ng qua Nghị định Phụng dưỡng cha mẹ buộc con cái làm tròn Đạo hi�́u, quy định nghĩa vụ phụng dưỡng cha mẹ. Cha mẹ có th�̉ ki�̣n con cái b�́t hi�́u l�n Toà án, đòi ti�̀n phụng dưỡng v.v.. Thực ra, ngoài l�̣p pháp, Singapore cũng �p dụng song song nhiều biện ph�p hỗ trợ  Đạo hi�́u và duy trì t�nh cảm gắn bó gia đình bằng nhi�̀u chính sách. Ví dụ v�̀ mặt nhà ở c�ng c�̣ng, Sở X�y dựng nhà ở Singapore đã đưa ra mức trợ c�́p l�n tới 40 nghìn đ�-laSing, khuy�́n khích con cái mua nhà ở nơi g�̀n nhà ở của cha mẹ, trong cùng m�̣t ti�̉u khu hoặc trong phạm vi đi lại hai ki-l�-mét. Thiết thực hơn, Singapore đã khởi c�ng x�y dựng khu chung cư người cao tu�̉i, vi�̣n dưỡng lão và trung t�m chăm sóc người cao tu�̉i ban ngày ở r�́t nhi�̀u ti�̉u khu. Mục đích của nó thuận lợi cho lớp trẻ chăm sóc người già ở g�̀n nhà, ti�̣n cho những gia đình ở g�̀n hoặc ở chung với người già.

C�n tại Trung Qu�́c, Lu�̣t Đảm bảo quy�̀n lợi Người cao tu�̉i nước C�̣ng hoà Nh�n d�n Trung Hoa mới sửa đ�̉i bắt đ�̀u được thực thi k�̉ từ ngày 1 tháng 7, trong đó quy định: "thành vi�n gia đình kh�ng ở chung với người cao tu�̉i, c�̀n thường xuy�n v�̀ thăm hoặc hỏi thăm người cao tu�̉i" đ� dấy l�n những ho�i nghi. Ri�ng vi�̣c "thường xuy�n v�̀ thăm cha mẹ", dư lu�̣n cho rằng đi�̀u khoản này thi hành kh�ng d�̃ dàng.Nhiều bậc cha mẹ ở Trung Quốc cũng như ở những quốc gia c�ng nghiệp kh�c thường ph�n n�n �t gặp con c�i m�nh. C�c con th� lấy cớ rằng họ bị �p lực cuộc sống v� c�ng việc, khiến cho quỹ thời gian rảnh của họ hết sức hạn chế, eo hẹp. Số cha mẹ sống ở n�ng th�n kh� nhiều, n�n lại c�ng kh� cho họ thu xếp thời gian trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc đang ph�t triển mạnh mẽ v� xu hướng chuyển dịch ra th�nh phố lớn đối với người trẻ gia tăng. Theo New York Times, c� người tỏ ra ho�i nghi t�nh khả thi của luật n�y. Một nh� văn, Guo Cheng, ph� ph�n rằng “T�nh gia tộc l� bản chất con người; đưa v�o luật l� một việc kh�i h�i. Cũng giống như đ�i hỏi những người kết h�n phải lu�n c� đời sống t�nh dục h�a hợp”(!). Tuy nhi�n, vấn đề bỏ b� cha mẹ l� đ�ng b�o động tại Trung Quốc. Năm 2011, T�n Hoa X� cho biết hơn một nửa con số 185 triệu người gi� tr�n 60 sống xa con c�i n�n sự hỗ trợ tinh thần l� hết sức cần thiết đối với người cao tuổi.Th�ng 8 năm ngo�i, Ch�nh quyền Trung Quốc đ� cho in lại “Nhị Thập tứ hiếu” - ấn bản mới, để phổ cập cho tuổi trẻ. Bản mới cũng y�u cầu con c�i mua bảo hiểm sức khỏe cho cha mẹ v� hướng dẫn cha mẹ sử dụng internet.Mặc d� vậy, ch�nh quyền vẫn thấy rằng kh�ng thể dựa v�o những c�u chuyện hay điều răn để gi�o huấn l�ng hiếu thảo, một truyền thống tốt đẹp của x� hội Trung Hoa ng�y xưa.Thế n�n “luật bảo vệ quyền lợi v� lợi �ch Người cao tuổi “mới ra đời, gồm 9 điều quy định bổn phận v� nghĩa vụ l�m con. Đạo luật ra đời với mục đ�ch sẽ kh�ng c�n những o�n than về sự thờ ơ, ngược đ�i, sự suy đồi đạo đức m� trước đ�y đăng đầy tr�n b�o ch�, TV, c�c trang mạng…

Nhưng cũng c� nh� b�o thắc mắc c�n vai tr� nh� nước với người cao tuổi th� sao? Họ c� l�m g� giống như Nh� nước Singapore kh�ng? C�u trả lời vẫn chưa c� lời đ�p?

Cũng kh�ng mới với Việt Nam nếu ta nhớ đến Bộ Luật Hồng Đức thời L� Sơ, đạo hiếu được quy định r� trong Bộ luật Hồng Đức chia ra 10 loại tội �c (Thập �c), trong đ�  Điều 7 n�i về tội bất hiếu: “Bất hiếu l� c�c tội tố c�o hoặc d�ng lời lẽ để chửi mắng, bỏ đ�i, bỏ r�t �ng b�, cha mẹ, hoặc khi c� tang �ng b� cha mẹ lại kh�ng để tang m� nhởn nhơ vui chơi”. Người phạm tội bị phạt đồ h�nh, đ�y đọa l�m việc nặng nhọc, bắt l�m khao binh vụ cho l�nh ở chiến trường, v� trước khi đưa đi đ�y, kẻ bất hiếu bị đ�nh 80 trượng trước x�m l�ng để răn đe th�i hư bất hiếu”.

Nhưng h�m nay, n�i đến người phải ngẫm lại m�nh, ch�ng ta cũng đang đối đầu với một thực trạng tương tự Trung Quốc, khi đọc tr�n c�c phương ti�n th�ng tin đại ch�ng những tin như:

“V�o đầu năm vừa qua, tại th�n Đồng Lư, x� Đồng Quang, huyện Quốc Oai, H� Nội x�n xao c�u chuyện �ng Nguyễn Văn Q v� b� Nguyễn Thị C bị con trai đuổi ra khỏi nh�. Cả cuộc đời, �ng b� đ� vất vả lăn lộn mưu sinh để nu�i 7 đứa con trưởng th�nh. Khi c�c con kh�n lớn, v� kh�ng muốn l�m phiền con c�i n�n �ng b� sống độc lập. V� khi c�ng việc kh�ng được thuận lợi, �ng b� mới t�m về ở với người con cả. Nhưng rồi cuộc sống chung cũng kh�ng k�o d�i được bao l�u, �ng b� đ�nh chuyển đến nh� người con trai thứ ba để ở. Ở đ�y, �ng b� đ� dồn hết những khoản tiền chắt chiu đưa cho con trai x�y nh�. V� một việc kh�ng ai ngờ tới, đ� l� khi kh�nh th�nh nh� th� cũng l� l�c �ng b� bị con trai… đuổi ra khỏi nh�. Qu� cay đắng, �ng b� đ�nh dọn đến một căn nh� ở gần đ�nh l�ng sống. B� C mắt mờ, ch�n chậm kh�ng l�m được việc g�, �ng Q đi bắt t�m c� b�n lấy tiền sống qua ng�y trước sự thờ ơ của c�c con”.

“Thời gian gần đ�y, cư d�n mạng rất bất b�nh về vụ việc cụ Ng� Vi N, 87 tuổi ở N�i Tr�c (Ba Đ�nh, H� Nội) bị ch�nh con g�i v� ch�u rể trải chiếu đặt ra vỉa h�, đuổi cụ ra khỏi nh�. Cụ bị phơi nắng hơn 10h đồng hồ, trước sự phẫn nộ v� bức x�c của dư luận v� sự tham gia của ch�nh quyền, cụ mới được con g�i v� ch�u rể đưa về căn nh� cũ ở phố Ch�a Bộc. Ở tuổi 87, lẽ ra cụ N phải được c�c con ch�u chăm s�c, nhưng ngược lại, họ đ�n đẩy tr�ch nhiệm v� cuối c�ng đẩy cụ ra ngo�i đường”( Theo Người đưa tin).

V� c�n nhiều chuyện đau l�ng kh�c.

C� thể truy cứu tr�ch nhiệm h�nh sự chăng? Theo c�c luật sư, d� VN chưa c� Luật hiếu, nhưng những trường hợp như ngược đ�i bố mẹ, g�y thương t�ch, t�y v�o từng mức độ nặng, nhẹ sẽ bị khởi tố v� c� thể bị phạt t�. Nhưng thử hỏi, c� �ng bố b� mẹ n�o ở Việt Nam xưa nay lại cam t�m thưa kiện con m�nh, hơn nữa c�n phải giữ g�n thể diện của m�nh, của gia đ�nh n�n đ�nh cam phận. Chỉ khi n�o bị g�y thương t�ch như một số vụ việc gần đ�y, hậu quả xảy ra qu� nghi�m trọng, dư luận x� hội l�n �n th� nạn nh�n mới phải l�n tiếng…

C� một đạo Hiếu Việt Nam

Ngay tại Singapore, người ta vẫn cho rằng, giải quy�́t rốt r�o v�́n đ�̀ v�̃n phải dựa vào giáo dục. G�̀n đ�y m�̣t s�́ đoàn th�̉ nh�n d�n đã thúc đ�̉y cu�̣c thi vi�́t v�̀ "văn hoá Đạo hi�́u" và bình chọn "khen thưởng Đạo hi�́u" v.v.., đã được Chính phủ và các giới xã h�̣i ủng h�̣. Hai th�nh tố ch�nh của đạo hiếu Trung Quốc l� "th�n thể t�c da kh�ng d�m tổn thương" v� "lập th�n h�nh đạo, n�u t�n với hậu thế"; một quan niệm kh�c do Mạnh Tử n�u l�n, đ� l� "bất hiếu c� ba, kh�ng người nối d�i l� lớn nhất".

Nhiều người cho rằng ch�ng ta chia sẻ hay bị ảnh hưởng văn h�a Nho gi�o của Trung Quốc nhưng chỉ đ�ng một phần th�i v� nội dung đạo hiếu của người Việt thời tiền Phật gi�o ho�n to�n kh�c hẳn đạo hiếu của người Trung Quốc. Cần nhớ l� trong tiếng Phạn kh�ng c� một chữ tương đương với chữ hiếu của tiếng H�n. Từ một nội dung chữ hiếu như thế, ta mới thấy Lục độ tập kinh, đ� l�n tiếng ph� ph�n đạo hiếu của người Trung Quốc: "T�i ở đời l�u năm, tuy thấy Nho sĩ t�ch đức l�m l�nh, h� c� ai như đệ tử Phật qu�n m�nh cứu người, �m thầm m� kh�ng n�u danh ư?".Đạo hiếu Việt Nam bao gồm cả việc con c�i hướng cha mẹ về đường ngay lối thẳng, về nẻo thiện, tr�nh l�m điều �c, nếu cha mẹ sai lạc, chứ kh�ng c� chuyện “Phụ bảo tử vong, tử bất vong, bất hiếu” như Nho gi�o (!).

Quan niệm kh�ng con nối d�i (bất hiếu hữu tam v� hậu vi đại) cũng bị Lục độ tập kinh mạnh mẽ ph� ph�n: "Người đạo cao th� đức rộng. Ta muốn c�i đạo v� dục, đạo đ� mới qu�. Đem đạo truyền cho thần, đem đức trao cho th�nh, thần th�nh truyền nhau c�i sự gi�o h�a vĩ đại kh�ng hư n�t, đ� mới gọi l� sự nối d�i tốt l�nh. Nay người muốn lấp nguồn đạo, chặt gốc đức, th� kh�ng đ�ng gọi l� kẻ v� hậu ư?"( L� Mạnh Th�t -Lịch sử Phật gi�o Việt Nam từ khởi nguy�n đến thời L� Nam Đế).C�n Việt Nam,Đạo hiếu n�y được c�ng bố r� r�ng trong kinh Tu Đại Noa của Lục độ tập kinh:"Gi�p ngh�o cứu thiếu, thương nu�i quần sinh, l� đứng đầu của hạnh”. Khi x�c định đứng đầu mọi hạnh (hạnh chi nguy�n thủ) l� việc "gi�p ngh�o cứu thiếu thương nu�i quần sanh", th� đ�y l� một định nghĩa ho�n to�n mới về chữ hiếu.

L�ng hiếu thảo: t�nh y�u phổ qu�t v� vĩnh cửu

Chữ Hiếu của người Việt Nam gần với đạo Phật, ch�nh l� l�ng từ bi. Chữ hiếu ấy kh�ng đ�i con phải gần cha mẹ m� thờ ơ, phụ rẫy. Chỉ cần:

“Đ�m đ�m thắp ngọn đ�n trời

Cầu cho cha mẹ sống đời với con”.

 Con lu�n nhớ đến cha mẹ d� trong t�m tưởng:

“Chiều chiều mắt ng�ng về qu�

Buồn ơi �o n�o l�ng t� t�i buồn”.

Chữ hiếu lu�n được tr�n trọng d� ở phương trời n�o.Ch�ng ta nhớ Edmondo de Amicis trong T�m hồn cao thượngkhi người cha nhắc con về th�i độ kh�ng phải với mẹ: “Trong cuộc đời con c� nhiều ng�y buồn thảm \, nhưng ng�y buồn nhất l� ng�y con con mất mẹ”. N�i như HT.Nhất Hạnh trong B�ng Hồng c�i �o:“T�i thấy t�i mất mẹ/ Mất cả một bầu trời”.

Từ �u sang  � , từ Đ�ng sang T�y, biểu hiện c� thể kh�c nhau khi người ta c� thể gửi mẹ cha v�o Viện Dưỡng l�o hay l�u l�u mới gh� thăm, tuy biểu hiện kh�c nhau nhưng t�nh y�u th� vẫn thế, c�n đ�, tr�n đầy. Ta nghe Celine  Dion trong b�i Goodbye:

“…Tạm biệt, đ� l� từ buồn nhất m� con được nghe

Tạm biệt, đ� l� lần cuối c�ng con được mẹ �m v�o l�ng

Một ng�y n�o đ� mẹ sẽ n�i từ đ� v� con sẽ kh�c

Tr�i tim con sẽ vỡ tan khi nghe mẹ n�i lời tạm biệt…”.

“Goodbye's the saddest word I'll ever hear

Goodbye's the last time I will hold you near

Someday you'll say that word and I will cry

It'll break my heart to hear you say goodbye”.

Hay vềnỗi nhớ mẹ da diết của người con khi đ� trưởng th�nh được thể hiện s�u đậm qua lời ca Thanks To You của nam ca sĩ Richard Marx.

“…T�nh y�u con d�nh cho mẹ sẽ sống m�i trong tr�i tim con

Cho đến vĩnh cửu

Con như thấy nụ cười của mẹ trong mắt con của con

Con vẫn lu�n l� con. Mẹ ơi, cảm ơn mẹ…”

 “My love for you will live in my heart
Until eternity's through....
I see your smile in the eyes of my child
I am who I am, Mama, Thanks to you…”

Trong những ca kh�c d�nh cho mẹ kh�ng thể kh�ng nhắc đến Mamacủa nh�m nhạc đa quốc tịch IL Divo. Từng giai điệu da diết, t�nh cảm đ� đem lại cho người nghe nhiều x�c cảm thi�ng li�ng về người mẹ. Lời ca của Mama thể hiện r� sự thấm th�a những hy sinh, mất m�t của người mẹ trong việc nu�i dạy con c�i từ những bước đầu ti�n v�o đời cho đến khi hạnh ph�c khi nh�n thấy con kh�n lớn, đi tr�n con đường của ch�nh m�nh. Mamac�n muốn truyền tải đến người nghe một � nghĩa s�u sắc: trong th�nh c�ng của mỗi người con khi trưởng th�nh đều c� h�nh b�ng của người mẹ ở ph�a sau:

“… Mẹ ơi con vẫn nhớ
Mẹ đ� hy sinh rất nhiều để d�nh t�nh y�u thương cho con
Từ những ng�y xưa khi con c�n b�
Giờ đ�y từng ng�y con đang trưởng th�nh biết bao…”.

“Mama remember all my life
You showed me love,You sacrificed
Think of those young and early days
How I've changed along the way…”.

“Mama” - Il Divo

V� c�n rất nhiều b�i h�t nữa tr�n thế giới n�y về papa, mama. Suy cho c�ng t�nh y�u th� phổ qu�t, bất biến như l�ng hiếu thảo, d� ở phương trời n�o, nền văn minh n�o, tiến bộ hay lạc hậu... Con người lu�n biết ơn người sinh ra m�nh, nu�i m�nh kh�n lớn v� dạy cho m�nh b�i học đầu đời về T�NH Y�U …

Đ�ng qu� thay! H�y tr�n trọng t�nh y�u ấy.